افزایش سن بازنشستگی شامل چه کسانی می شود؟، در بهار سال ۱۴۰۳، با ابلاغ مواد ۲۸ و ۲۹ قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت، بزرگترین تغییر نظام بازنشستگی ایران در چهار دهه اخیر رقم خورد: افزایش پلکانی سن و سابقه بازنشستگی که قرار است طی پنج سال، سن بازنشستگی مردان را به ۶۲ سال و زنان را به ۵۵ سال برساند و سابقه مورد نیاز را برای بسیاری تا ۳۵ سال افزایش دهد. این تصمیم که با هدف نجات صندوقهای بازنشستگی از ورشکستگی کامل گرفته شد، زندگی میلیونها شاغل، خانوادهها، جوانان جویای کار و حتی بازنشستگان فعلی را تحت تأثیر قرار داده است.
در حالی که برخی آن را «اصلاح اجتنابناپذیر» میدانند، بسیاری دیگر آن را «ظلم به نسل فعلی» مینامند. این مقاله به زبان ساده و بدون پیچیدگیهای حقوقی توضیح میدهد که دقیقاً کدام گروهها مشمول این قانون میشوند، چه کسانی معاف هستند، چه تغییراتی در انتظار هر فرد است و در نهایت چه تأثیری بر زندگی همه ما خواهد گذاشت.
فهرست مطالب:
افزایش سن بازنشستگی شامل چه کسانی می شود؟
قانون افزایش سن بازنشستگی بر اساس مواد ۲۸ و ۲۹ قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت (مصوب مجلس شورای اسلامی و ابلاغشده در سال ۱۴۰۳) به تصویب رسیده و از سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۴ میلادی) اجرایی شده است. این قانون عمدتاً برای حفظ پایداری صندوقهای بازنشستگی (مانند تأمین اجتماعی، کشوری و لشگری) طراحی شده و شامل افزایش پلکانی سنوات بیمهپردازی الزامی برای بازنشستگی میشود، نه لزوماً افزایش سن تقویمی. سن بازنشستگی مردان به ۶۲ سال و زنان به ۵۵ سال تغییر یافته، و حداقل سابقه برای مردان به ۳۵ سال و برای زنان به ۲۰-۳۰ سال (بسته به شرایط) افزایش یافته است.
این تغییرات شامل همه بیمهشدگان اجباری و اختیاری (کارگران، کارمندان دولتی و خصوصی، بیمه خویشفرما، زنان خانهدار و…) در تمام صندوقهای بیمهای میشود، اما استثنائاتی برای گروههای خاص وجود دارد. در ادامه جزئیات را بررسی میکنیم.
کسانی که شامل قانون افزایش سنوات میشوند:
- بیمهشدگانی با کمتر از ۲۸ سال سابقه کامل بیمهپردازی در تاریخ ابلاغ (۱۴۰۳/۰۵/۰۳): این گروه اصلی مشمولان هستند و افزایش سنوات به صورت پلکانی اعمال میشود. هرچه سابقه کمتر باشد، افزایش بیشتر است.
- سابقه کمتر از ۱۵ سال: ۵ سال به سنوات الزامی اضافه میشود.
- سابقه ۱۵ تا ۲۰ سال: به ازای هر سال تا بازنشستگی، ۴ ماه اضافه میشود.
- سابقه ۲۰ تا ۲۵ سال: به ازای هر سال تا بازنشستگی، ۳ ماه اضافه میشود.
- سابقه ۲۵ تا ۲۸ سال: به ازای هر سال تا بازنشستگی، ۲ ماه اضافه میشود.
- ورودیهای جدید به بازار کار: برای کسانی که پس از ابلاغ قانون وارد اشتغال میشوند، شرایط جدید (سن ۶۲ برای مردان، ۳۵ سال سابقه) مستقیماً اعمال میشود.
- کارگران و کارمندان: شامل همه بخشها (خصوصی، دولتی، ساختمانی) میشود، مگر استثناها.
کسانی که شامل نمیشوند (استثنائات):
- بیمهشدگانی با بیش از ۲۸ سال سابقه کامل در تاریخ ابلاغ: هیچ تغییری در سنوات آنها اعمال نمیشود و طبق قوانین قبلی (مثلاً ۳۰ سال سابقه برای مردان) بازنشسته میشوند.
- بیمهشدگانی که در شرف بازنشستگی هستند (با ۲۹-۳۰ سال سابقه): مشمول افزایش نمیشوند.
- افراد با سن کافی: مردان بالای ۶۲ سال یا زنان بالای ۵۵ سال، حتی با سابقه کمتر.
- مشاغل سخت و زیانآور: امکان بازنشستگی زودتر (با ۲۰ سال سابقه و سن ۵۰ برای مردان، ۴۵ برای زنان) حفظ شده.
- ایثارگران، جانبازان و معلولان: طبق قوانین خاص (مانند قانون بازنشستگی جانبازان مصوب ۱۳۶۷)، معاف هستند.
- زنان با شرایط خاص: مادرانی که سه فرزند یا بیشتر دارند، با ۲۰ سال سابقه و سن ۴۰ سال میتوانند بازنشسته شوند.
تأثیرات اقتصادی و اجتماعی افزایش سن بازنشستگی بر جامعه ایران
افزایش سن و سابقه بازنشستگی یکی از بزرگترین اصلاحات ساختاری دهه اخیر در نظام تأمین اجتماعی ایران است. این تغییر نه تنها یک تصمیم فنی در صندوقهای بازنشستگی نیست، بلکه اثرات عمیق و بلندمدتی بر بازار کار، نسل جوان، خانوادهها، نرخ بیکاری، مهاجرت نیروی متخصص و حتی فرهنگ کار در کشور خواهد داشت. در این بخش به مهمترین پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این قانون میپردازیم.
فشار بر بازار کار و افزایش بیکاری جوانان
یکی از اولین و ملموسترین آثار این قانون، بسته شدن درهای خروج نیروی کار مسنتر از بازار کار است. پیش از این، هر سال حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر با رسیدن به سن بازنشستگی از چرخه اشتغال خارج میشدند و این خروج، فرصت شغلی برای فارغالتحصیلان جوان ایجاد میکرد.
اکنون که این افراد بهطور متوسط ۲ تا ۵ سال بیشتر در مشاغل خود میمانند، ورودی نیروی جدید به شدت کاهش مییابد. در شرایطی که نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۹ سال در سال ۱۴۰۴ به حدود ۲۴ درصد رسیده و بیش از ۳ میلیون جوان جویای کار هستند، ماندگاری طولانیتر شاغلان بالای ۵۵ سال، رقابت را سختتر کرده و بسیاری از جوانان را به سمت مشاغل غیررسمی، مهاجرت یا ناامیدی کامل از یافتن کار سوق میدهد. این پدیده در بخش دولتی شدیدتر است؛ زیرا اکثر پستهای مدیریتی و کارشناسی ارشد همچنان در اختیار افراد نزدیک به بازنشستگی است و نسل جدید عملاً هیچ چشمانداز ارتقای شغلی ندارد.
تأثیر بر بار مالی خانوادهها و تغییر الگوی زندگی
در فرهنگ ایرانی، بازنشستگی پدر یا مادر معمولاً به معنای کمک مالی و عاطفی بیشتر به فرزندان و نوهها بود. حالا با تأخیر بازنشستگی، بسیاری از افراد ۵۵۵ تا ۶۲ سال هنوز قسط وام مسکن، هزینه تحصیل فرزندان و حتی هزینه درمان خود را دارند و نمیتوانند مانند گذشته نقش حامی مالی خانواده را ایفا کنند.
از سوی دیگر، زنان شاغل که امیدوار بودند با بازنشستگی زودتر، مسئولیت نگهداری از نوه یا والدین سالمند را بر عهده بگیرند، اکنون مجبورند همزمان هم کار کنند، هم از والدین خود مراقبت کنند و هم هزینههای زندگی را تأمین کنند. این وضعیت به افزایش فرسودگی شغلی (Burnout) در میان زنان ۵۰ تا ۵۵ سال منجر شده و آمار مراجعه به روانشناس و مصرف داروهای ضدافسردگی در این گروه سنی را بهطور قابل توجهی بالا برده است.
مهاجرت نیروی متخصص و پدیده «فرار مغزها»ی میانسال
جالب است که افزایش سن بازنشستگی نه تنها جوانان، بلکه متخصصان میانسال را نیز به مهاجرت ترغاند. بسیاری از پزشکان، مهندسان، اساتید دانشگاه و مدیران ارشد که قبلاً با ۳۰ سال سابقه میتوانستند با حقوق کامل بازنشسته شوند و به کشورهای همسایه (ترکیه، امارات، عمان و حتی کانادا) مهاجرت کنند، حالا باید چند سال بیشتر بمانند. این تأخیر باعث شده بسیاری تصمیم به ترک کشور پیش از رسیدن به شرایط جدید بازنشستگی بگیرند. طبق آمار غیررسمی، در دو سال گذشته بیش از ۸ هزار پزشک و پرستار متخصص از کشور مهاجرت کردهاند که بخش قابل توجهی از آنها دقیقاً به دلیل همین قانون بوده است.
تغییر در فرهنگ کار و کاهش انگیزه عملکرد
کارکنان نزدیک به بازنشستگی که میدانند باید چند سال بیشتر کار کنند، اغلب انگیزه سابق را ندارند. پدیدهای به نام «بازنشستگی در محل کار» (Retirement on the Job) در ادارات دولتی و شرکتهای بزرگ به شدت گسترش یافته است: افراد حضور فیزیکی دارند، اما بهرهوریشان به حداقل رسیده. این وضعیت هزینههای پنهان سنگینی به اقتصاد تحمیل میکند و همزمان جوانان باانگیزه را ناامید میشوند.
مزایا و دستاوردهای افزایش سن بازنشستگی
با وجود همه انتقادها، نمیتوان انکار کرد که اصلاحات بازنشستگی در ایران اجتنابناپذیر بود. صندوقهای بازنشستگی کشور در آستانه ورشکستگی کامل بودند و بدون این تغییرات، پرداخت حقوق میلیونها بازنشسته فعلی به خطر میافتاد. در این بخش به مهمترین مزایای این قانون و همچنین راهکارهای عملی برای کم کردن فشار آن بر جامعه میپردازیم.
پایداری بلندمدت صندوقها و جلوگیری از فروپاشی نظام بازنشستگی
مهمترین دستاورد این قانون، خرید زمان برای اصلاح ساختاری صندوقهاست. پیشبینی میشود تا پایان برنامه هفتم (سال ۱۴۰۷) نسبت پشتیبانی تأمین اجتماعی از حدود ۴.۸ به بیش از ۶ نفر بیمهپرداز به ازای هر بازنشسته برسد. این یعنی صندوق حداقل تا ۱۵–۲۰ سال آینده توان پرداخت حقوق بدون کمک مستقیم دولت را خواهد داشت؛ چیزی که تا پیش از این قانون غیرممکن به نظر میرسید. همچنین کسری سالانه بودجه صندوقها که در سال ۱۴۰۲ بیش از ۴۰۰ هزار میلیارد تومان بود، در سال ۱۴۰۴ حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است.
فرصت برای انتقال تجربه و دانش سازمانی
یکی از مزایای غیرمستقیم اما بسیار مهم، ماندگاری طولانیتر متخصصان باتجربه در سازمانهاست. در بسیاری از صنایع حساس مانند پتروشیمی، برق، پزشکی و دانشگاه، خروج یکباره هزاران نفر باتجربه در چند سال گذشته به افت شدید کیفیت خدمات منجر شده بود. حالا این افراد چند سال بیشتر فرصت دارند تا دانش خود را به نسل جدید منتقل کنند. برخی شرکتهای بزرگ دانشبنیان حتی برنامههای رسمی «مربیگری پیش از بازنشستگی» راهاندازی کردهاند که نتایج بسیار مثبتی داشته است.
امکان بازنشستگی تدریجی و مشوقهای جدید
دولت و مجلس در اصلاحیههای بعدی قانون، چند امکان جالب اضافه کردهاند:
- بازنشستگی پارهوقت (نیمهوقت) با دریافت بخش عمده حقوق بازنشستگی
- مرخصی تشویقی یکساله پیش از بازنشستگی کامل با حقوق
- امکان ادامه بیمهپردازی داوطلبانه پس از ۳۵ سال سابقه با نرخ پایینتر این مشوقها باعث شده بخشی از فشار روانی کاهش یابد و افراد بتوانند بهتدریج از بازار کار خارج شوند.
در نهایت، افزایش سن بازنشستگی مانند هر اصلاح ساختاری بزرگ دیگری، هزینههای کوتاهمدت سنگین اما منافع بلندمدت حیاتی دارد. موفقیت آن به توانایی دولت در اجرای سیاستهای جبرانی و ایجاد فرصت برای نسل جوان بستگی دارد. اگر این تعادل برقرار نشود، ممکن است جامعه هزینهای بسیار بالاتر از کسری صندوقها بپردازد.
پرسشهای متداول درباره قانون جدید افزایش سن بازنشستگی
-
اگر الان ۳۰ سال سابقه بیمه دارم، بازنشسته میشوم یا نه؟
اگر تا تاریخ ۱۴۰۳/۰۵/۰۳ (زمان ابلاغ قانون) حداقل ۳۰ سال سابقه کامل و بدون وقفه داشتید، کاملاً طبق قانون قبلی بازنشسته میشوید و هیچ تغییری شامل شما نمیشود.
-
من ۲۷ سال سابقه دارم، چقدر باید بیشتر کار کنم؟
چون سابقه شما بین ۲۵ تا ۲۸ سال است، به ازای هر سال باقیمانده تا بازنشستگی، ۲ ماه اضافه میشود. یعنی احتمالاً حدود ۱۰ تا ۱۲ ماه بیشتر باید کار کنید.
-
من خانم هستم و ۲۲ سال سابقه دارم، سن بازنشستگی من چند سال میشود؟
برای زنان با سابقه ۲۰ تا ۲۵ سال، به ازای هر سال ۳ ماه اضافه میشود. یعنی حدود ۲ سال بیشتر باید کار کنید و سن بازنشستگی شما به جای ۵۵ سال، حدود ۵۷ سال خواهد شد (مگر اینکه از مزایای مادران دارای سه فرزند یا بیشتر استفاده کنید).
-
آیا کارگران مشاغل سخت و زیانآور هم مشمول افزایش سن میشوند؟
خیر. کسانی که شغلشان رسماً سخت و زیانآور شناخته شده، همچنان با ۲۰ سال سابقه متوالی یا ۲۵ سال متناوب و بدون شرط سنی میتوانند بازنشسته شوند.
-
اگر الان ۵۹ سال دارم و ۲۹ سال سابقه، باید تا ۶۲ سالگی صبر کنم؟
خیر. اگر تا قبل از ابلاغ قانون شرایط بازنشستگی قبلی را داشتید یا دارید، میتوانید همین الان یا با تکمیل حداقل شرایط قبلی بازنشسته شوید.
-
من بیمه خویشفرما (اختیاری) دارم، این قانون شامل من هم میشود؟
بله، کاملاً. همه انواع بیمهپردازان اجباری، اختیاری، مشاغل آزاد، رانندگان، زنان خانهدار و… مشمول این قانون هستند مگر استثناهای خاص.
ممنون که تا پایان مقاله”افزایش سن بازنشستگی شامل چه کسانی می شود؟“همراه ما بودید
بیشتر بخوانید:
- میزان حقوق بازنشستگی زنان سرپرست خانوار کمیته امداد چقدر است؟
- بازنشستگان شرکت نفت چقدر حقوق می گیرند؟
- در بازنشستگی چه بندهایی از حکم کم می شود؟
- کدام صندوق بازنشستگی بهتر است؟
- کسر از حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی از کجا بگیریم؟
- بازنشستگان غیر تامین اجتماعی از چند درصد بیمه معاف هستند؟
- حقوق بازنشستگان بانک صادرات چقدر است؟
- چگونه حکم کارگزینی بازنشستگان بگیریم؟
- آیا بازنشستگان تامین اجتماعی بیمه تکمیلی دارند؟
- از کجا بفهمیم وام بازنشستگی تامین اجتماعی تعلق می گیرد؟
- از کجا بفهمیم وام بازنشستگان کشوری تعلق می گیرد؟
- از کجا بفهمیم حقوق بازنشستگی چقدر است؟
- حقوق بازنشستگی بعد از فوت به چه کسانی می رسد؟
- حقوق بازنشستگان نیروهای مسلح چقدر است؟
- حقوق بازنشستگی چطور محاسبه می شود؟
- کدام بیمه عمر بازنشستگی دارد؟
- بازنشستگان تامین اجتماعی چگونه بیمه تکمیلی شوند؟
- چگونه فیش حقوقی بازنشستگان نیروهای مسلح را بگیریم؟
- حق عائله مندی بازنشستگان کشوری چقدر است؟
- از کجا فیش حقوقی بازنشستگان تامین اجتماعی بگیریم؟
- بازنشستگی قهری چیست؟
- برای وام بازنشستگان تامین اجتماعی چه مدارکی لازم است؟
- برای وام بازنشستگان تامین اجتماعی به کجا مراجعه کنیم؟
- کشاورزان چگونه خود را بیمه می کنند و حقوق بازنشستگی می گیرند؟
- بازنشستگان برای چه کسانی میتوانند ضامن شوند؟
- آیا بازنشستگی ۳۵ سال است؟
- آیا یارانه بازنشستگان قطع می شود؟
- اجرای قانون افزایش سن بازنشستگی از چه سالی است؟
- آیا بازنشستگان می توانند در آزمون وکالت شرکت کنند؟
- بیمه تکمیلی بازنشستگان تامین اجتماعی چیست؟
- بیمه تکمیلی بازنشستگان آموزش و پرورش چیست؟
- آیا بازنشستگی اجباری است؟
- آیا بازنشستگان کشوری بیمه عمر دارند؟
- آیا بازنشستگان معاف از مالیات هستند؟
- آیا بازنشستگان فولاد جزو بازنشستگان کشوری هستند؟
- آیا بازنشستگان معاف از مالیات هستند؟
- آیا بازنشستگان می توانند کار کنند؟
- بازنشستگان وزارت کشور شامل چه کسانی میشود؟
- بازنشستگان کشوری چه کسانی هستند؟
- بازنشستگان لشکری چه کسانی هستند؟
- بازنشستگی سختی کار چند سال است؟
- آیا بازنشستگان حکم کارگزینی دارند؟
- بیمه منزلت بازنشستگان چیست؟
- کسور بازنشستگی چیست؟
- فرق بین بازنشستگان و مستمری بگیران چیست؟
- حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی از کجا تامین می شود؟
- برای گرفتن کارت کانون بازنشستگان تامین اجتماعی چه باید کرد؟
- کانون بازنشستگان تامین اجتماعی تا چه ساعتی باز است؟
- کارت کانون بازنشستگان به چه دردی میخوره؟
- کانون بازنشستگان تامین اجتماعی زیر نظر کدام ارگان است؟
- وظایف کانون بازنشستگان چیست
- بازنشستگان تامین اجتماعی چگونه بیمه تکمیلی شوند؟
نظرات کاربران