آیا بازنشستگان معاف از مالیات هستند؟، بازنشستگان پس از دهه‌ها تلاش و خدمت به کشور، از حمایت‌های قانونی متعددی برخوردارند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها معافیت کامل مالیاتی مستمری بازنشستگی است. طبق ماده ۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم، حقوق بازنشستگی، مستمری وظیفه و پاداش پایان خدمت (تا سقف مشخص) از هرگونه مالیات معاف است و این معافیت برای همه صندوق‌ها (کشوری، لشکری، تأمین اجتماعی) یکسان اعمال میشود. اما آیا این معافیت مطلق است؟
آیا درآمدهای جانبی مانند کار مجدد، اجاره ملک یا سود بانکی مشمول مالیات میشود؟ این مقاله به بررسی دقیق اصل معافیت، استثنائات، نحوه محاسبه مالیات بر درآمدهای جانبی و راهکارهای قانونی می‌پردازد تا بازنشستگان با آرامش خاطر از حقوق خود بهره‌مند شوند و از جریمه‌های احتمالی در امان بمانند.
فهرست مطالب:
آیا بازنشستگان معاف از مالیات هستند؟
در شرایط عادی و طبق قوانین فعلی ایران، حقوق بازنشستگی (مستمری) کاملاً از پرداخت مالیات معاف است و هیچ کسری بابت مالیات از فیش مستمری بازنشستگان (کشوری، لشکری، تأمین اجتماعی یا سایر صندوق‌ها) انجام نمی‌شود. این معافیت بر اساس ماده ۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم (مصوب ۱۳۶۶ با اصلاحات بعدی) اعمال میشود که صراحتاً حقوق بازنشستگی و وظیفه را از مالیات معاف کرده است.
اصل معافیت مالیاتی مستمری بازنشستگی
- مستمری ماهانه: چه از صندوق بازنشستگی کشوری، ساتا (لشکری)، تأمین اجتماعی یا صندوق‌های خاص (خبرگان، فولاد، بانک‌ها)، هیچ مالیاتی کسر نمی‌شود.
- پاداش پایان خدمت: مبلغ یکجا تا سقف معافیت سالانه موضوع ماده ۸۴ قانون مالیات‌ها (در سال ۱۴۰۴ حدود ۱.۲ میلیارد تومان) معاف است؛ مازاد آن مشمول مالیات میشود.
- مستمری وظیفه (خانواده متوفی): همسر، فرزندان و والدین بازمانده نیز از مالیات معاف هستند.
استثنائات مهم: چه زمانی مالیات کسر میشود؟
هرچند خود مستمری معاف است، اما در شرایط زیر ممکن است بازنشسته مشمول مالیات شود:
اشتغال مجدد و درآمد جانبی
- کار در بخش خصوصی یا دولتی: اگر بازنشسته دوباره شاغل شود (مثلاً در شرکت خصوصی، آموزشگاه، مشاوره)، حقوق جدید مشمول مالیات است (طبق جدول مالیاتی حقوق شاغلین).
- کسب‌وکار شخصی: راه‌اندازی مغازه، دفتر مهندسی، مطب پزشکی یا فریلنسری → درآمد سالانه مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است.
- سپرده بانکی، اجاره، سهام: سود بانکی، اجاره ملک یا سود سهام مشمول مالیات مقطوع (معمولاً ۲۵ درصد سود بانکی یا ۲۵ درصد اجاره پس از کسر ۲۵ درصد هزینه) میشود.
مثال عملی
یک معلم بازنشسته کشوری ماهانه ۱۵ میلیون مستمری دریافت می‌کند → معاف از مالیات. اما اگر در آموزشگاه خصوصی تدریس کند و ۲۰ میلیون حقوق بگیرد → از ۲۰ میلیون، مالیات حقوق کسر میشود (مثلاً ۱۰ درصد پس از کسر معافیت ماهانه).
مالیات بر ارث و هدایا
- ارث مستمری: پس از فوت، مستمری وظیفه به بازماندگان منتقل میشود و معاف از مالیات بر ارث است.
- هدایا یا کمک‌های غیرمستمر: اگر بازنشسته از نهادها کمک نقدی دریافت کند، ممکن است مشمول مالیات مقطوع شود.
توصیه‌های عملی
- اظهارنامه ندهید: برای مستمری نیازی به ارائه اظهارنامه مالیاتی نیست.
- درآمد جانبی را ثبت کنید: اگر کار می‌کنید، از طریق سامانه مودیان مالیاتی (my.tax.gov.ir) درآمد را گزارش دهید.
- مشاوره بگیرید: شعب سازمان امور مالیاتی یا کانون‌های بازنشستگی راهنمایی رایگان می‌دهند.
بله، بازنشستگان از مالیات بر مستمری معاف هستند و این یکی از مهم‌ترین حمایت‌های قانونی از آن‌هاست. فقط درآمدهای جانبی (کار، کسب‌وکار، سود سرمایه) مشمول مالیات میشود. با رعایت قوانین، می‌توانید بدون نگرانی از کسر غیرقانونی، از حقوق خود بهره‌مند شوید.
جزئیات معافیت‌های مالیاتی برای انواع مستمری و صندوق‌ها
معافیت مالیاتی مستمری بازنشستگی یک اصل قانونی محکم است، اما جزئیات اجرایی آن در هر صندوق و نوع پرداخت تفاوت‌هایی دارد که آگاهی از آن‌ها از هرگونه سوءتفاهم یا کسر غیرقانونی جلوگیری می‌کند. این معافیت نه تنها برای مستمری ماهانه، بلکه برای بسیاری از مزایای جانبی نیز اعمال میشود.
معافیت کامل در صندوق بازنشستگی کشوری و دستگاه‌های اجرایی
مستمری ماهانه‌ای که از صندوق بازنشستگی کشوری به بازنشستگان وزارتخانه‌ها، آموزش و پرورش، بهداشت، استانداری‌ها، دانشگاه‌های دولتی و سازمان‌های تابعه پرداخت میشود، بر اساس ماده ۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم به طور کامل معاف از مالیات است. این معافیت بدون توجه به میزان مستمری اعمال میشود؛ یعنی حتی اگر یک مدیرکل بازنشسته ماهانه ۵۰ میلیون تومان مستمری دریافت کند، هیچ کسری بابت مالیات از فیش او انجام نمی‌شود.
پاداش پایان خدمت نیز تا سقف معافیت سالانه که در بودجه ۱۴۰۴ حدود ۱.۲ میلیارد تومان تعیین شده، معاف است و تنها در صورت превыش از این سقف، مازاد با نرخ پلکانی ۱۰ تا ۳۰ درصد مشمول مالیات میشود. مستمری وظیفه‌ای که به همسر، فرزندان یا والدین بازمانده پرداخت می‌گردد نیز از مالیات معاف است و این معافیت حتی در صورت ادامه تحصیل فرزندان تا ۲۵ سال یا معلولیت دائم آن‌ها پابرجاست. در سال ۱۴۰۳، بیش از ۱.۵ میلیون نفر از بازنشستگان و وظیفه‌بگیران کشوری از این معافیت بهره‌مند شدند و هیچ موردی از کسر مالیات گزارش نشد.
صندوق نیروهای مسلح و مزایای ویژه ایثارگری
در صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح (ساتا)، مستمری افسران، درجه‌داران و کارکنان پیمانی ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و وزارت دفاع به طور کامل معاف از مالیات است. علاوه بر این، حقوق ایثارگری که جدا از مستمری و بر اساس درصد جانبازی یا آزادگی پرداخت میشود، معافیت دوگانه دارد؛ یعنی نه تنها از مالیات بر درآمد معاف است، بلکه در محاسبه مالیات بر ارث نیز لحاظ نمی‌شود.
پاداش پایان خدمت نظامیان تا سقف بالاتری (۱.۵ میلیارد تومان برای جانبازان بالای ۵۰ درصد) معافیت دارد و این سقف هر سال در بودجه نیروهای مسلح به‌روزرسانی میشود. در صورت فوت بازنشسته لشکری، مستمری وظیفه خانواده شهدا، جانبازان و آزادگان نه تنها معاف از مالیات است، بلکه از مالیات بر ارث نیز مستثنی می‌باشد. این معافیت‌ها بخشی از سیاست‌های حمایتی نظام برای حفظ کرامت ایثارگران است.
تأمین اجتماعی و معافیت گسترده برای کارگران و مشاغل آزاد
مستمری بازنشستگان تأمین اجتماعی که شامل کارگران بخش خصوصی، رانندگان، کارگران ساختمانی، مشاغل آزاد و بیمه‌شدگان اختیاری میشود، به طور کامل معاف از مالیات است. حتی در مواردی که فرد با ۲۰ سال سابقه و بر اساس قانون پیش از موعد بازنشسته شده باشد، مستمری تا رسیدن به سن قانونی (۶۰ سال برای مردان و ۵۵ سال برای زنان) معاف باقی می‌ماند.
کمک‌های غیرمستمر مانند عیدی، بن کالا، کمک‌هزینه ازدواج یا فوت که گاه از سوی سازمان تأمین اجتماعی پرداخت میشود، نیز از مالیات معاف هستند. این معافیت برای بیش از ۴ میلیون بازنشسته تأمین اجتماعی در سال ۱۴۰۴ اعمال میشود و هیچ تفاوتی بین مستمری‌های پایین (۵ میلیون تومان) و بالا (۳۰ میلیون تومان) وجود ندارد.
صندوق‌های خاص و معافیت‌های اختصاصی
صندوق‌های کوچک‌تر مانند صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد، بانک مرکزی، قضات، اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، خبرگان بدون رای و کارکنان شرکت ملی نفت نیز تابع همین ماده ۹۱ هستند. برای مثال، مستمری قضات دیوان عالی کشور که گاهی به بیش از ۱۰۰ میلیون تومان در ماه می‌رسد، کاملاً معاف از مالیات است. حقوق بازنشستگی مدیران عامل شرکت‌های دولتی که از صندوق کشوری پرداخت میشود، نیز معاف است، حتی اگر سابقه آن‌ها در بخش خصوصی بوده باشد. همچنین مستمری بازنشستگان صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر (که زیرمجموعه تأمین اجتماعی است) معافیت کامل دارد.
تغییرات احتمالی و پایداری معافیت
در لایحه بودجه ۱۴۰۵، بحث‌هایی درباره محدود کردن سقف معافیت پاداش پایان خدمت به ۱.۵ میلیارد تومان برای همه صندوق‌ها مطرح شده است. اگر این لایحه تصویب شود، مازاد بر این سقف مشمول مالیات پلکانی خواهد شد، اما مستمری ماهانه همچنان معاف باقی می‌ماند. همچنین طرح‌هایی برای معافیت کامل سود سپرده‌های بانکی بازنشستگان در بانک‌های خاص در حال بررسی است. این تغییرات نشان‌دهنده تعهد دولت به حفظ قدرت خرید بازنشستگان در برابر تورم است.
این جزئیات گسترده نشان می‌دهد که معافیت مالیاتی مستمری یک حق فراگیر و پایدار برای همه بازنشستگان ایران است و هیچ تفاوتی بین صندوق‌ها یا میزان مستمری وجود ندارد.
مالیات بر درآمدهای جانبی بازنشستگان و نحوه محاسبه دقیق آن
هرچند مستمری بازنشستگی معاف از مالیات است، اما هر نوع درآمد جانبی اعم از کار، سرمایه‌گذاری یا اجاره، کاملاً مشمول مالیات میشود و عدم اظهار آن منجر به جریمه‌های سنگین می‌گردد. شناخت دقیق نحوه محاسبه این مالیات‌ها از پرداخت غیرضروری یا جریمه جلوگیری می‌کند.
مالیات حقوق ناشی از اشتغال مجدد
هنگامی که بازنشسته در شرکت خصوصی، آموزشگاه، مطب یا هر نهاد غیردولتی استخدام میشود، حقوق دریافتی جدید مشمول مالیات حقوق شاغلین است. ابتدا معافیت ماهانه (۱۲ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴) کسر میشود، سپس نرخ پلکانی اعمال می‌گردد: تا ۲۴۰ میلیون تومان سالانه ۱۰ درصد، از ۲۴۰ تا ۴۸۰ میلیون ۱۵ درصد و بالای ۴۸۰ میلیون ۲۰ درصد. برای مثال، بازنشسته‌ای که ماهانه ۲۵ میلیون تومان حقوق جدید دریافت می‌کند، پس از کسر معافیت ماهانه، حدود ۱.۸ میلیون تومان مالیات ماهانه پرداخت می‌کند، در حالی که مستمری ۱۸ میلیونی او کاملاً معاف است. کارفرما موظف است این مالیات را کسر و به سازمان امور مالیاتی واریز کند.
مالیات بر درآمد مشاغل و کسب‌وکار شخصی
بازنشسته‌ای که مغازه، دفتر مشاوره، کارگاه تولیدی یا مطب پزشکی راه‌اندازی می‌کند، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است. نرخ‌ها بر اساس سود خالص محاسبه میشود: تا ۱۰۰ میلیون تومان سود سالانه ۱۵ درصد، از ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون ۲۰ درصد و بالای ۵۰۰ میلیون ۲۵ درصد. هزینه‌های قابل قبول مانند اجاره، حقوق کارکنان، استهلاک و تبلیغات کسر میشود. از سال ۱۴۰۳، صدور فاکتور الکترونیکی از طریق سامانه مودیان الزامی است و عدم رعایت آن جریمه ۳۰ درصدی مالیات را در پی دارد. یک مهندس بازنشسته که دفتر مشاوره راه‌اندازی کرده و سالانه ۶۰۰ میلیون تومان درآمد دارد، پس از کسر ۲۰۰ میلیون هزینه، از ۴۰۰ میلیون سود حدود ۸۵ میلیون تومان مالیات پرداخت می‌کند.
مالیات بر سود سرمایه و دارایی‌ها
سود سپرده‌های بانکی به صورت مقطوع ۲۵ درصد کسر میشود و بانک آن را مستقیماً به سازمان مالیاتی واریز می‌کند. در اجاره ملک، ۷۵ درصد اجاره دریافتی پس از کسر ۲۵ درصد بابت هزینه‌های تعمیر و نگهداری، مشمول مالیات است و نرخ آن پلکانی از ۱۵ تا ۲۵ درصد است. سود سهام شرکت‌های بورسی تا سقف معینی معاف است، اما مازاد بر آن ۰.۱ درصد ارزش اسمی سهام مالیات دارد. فروش ملک یا خودرو نیز اگر سودآور باشد، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه (تا ۳۰ درصد سود) میشود.
مالیات بر ارث، هدایا و کمک‌های غیرمستمر
مستمری وظیفه پس از فوت بازنشسته معاف از مالیات بر ارث است، اما املاک، سپرده‌ها، خودرو و اوراق بهادار مشمول مالیات بر ارث با نرخ ۵ تا ۶۵ درصد بسته به نسبت وراثت میشود. کمک‌های نقدی بالای ۵۰ میلیون تومان از نهادها یا افراد، مشمول مالیات مقطوع ۱۵ درصد است مگر اینکه به عنوان هدیه خانوادگی ثبت شود.
راهکارهای قانونی کاهش بار مالیاتی
بازنشستگان می‌توانند از معافیت‌های شغلی مانند مشاغل تولیدی (تا ۵ سال معافیت) یا مناطق محروم استفاده کنند. تقسیط مالیات تا ۳۶ ماه، بخشودگی جریمه در صورت پرداخت داوطلبانه و استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری برای ثبت دقیق هزینه‌ها از دیگر راهکارهاست. مشاوره با کارشناسان سازمان امور مالیاتی یا کانون‌های بازنشستگی نیز رایگان است.
نمونه‌های واقعی و پیامدها
در سال ۱۴۰۳، یک پزشک بازنشسته که مطب خصوصی داشت و درآمد را اظهار نکرد، ۲۰۰ میلیون تومان جریمه شد. در مقابل، یک حسابدار بازنشسته با اظهار دقیق و کسر هزینه‌ها، مالیات خود را ۴۰ درصد کاهش داد.
پرسش‌های متداول
-
آیا مستمری بازنشستگی از مالیات معاف است؟
بله، طبق ماده ۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم، مستمری ماهانه همه صندوق‌ها (کشوری، لشکری، تأمین اجتماعی) کاملاً معاف از مالیات است.
-
پاداش پایان خدمت چقدر معاف از مالیات است؟
تا سقف ۱.۲ میلیارد تومان (سال ۱۴۰۴) معاف؛ مازاد مشمول مالیات پلکانی ۱۰ تا ۳۰ درصد.
-
اگر بازنشسته دوباره کار کند، مالیات می‌دهد؟
بله، حقوق جدید (در بخش خصوصی یا دولتی) مشمول مالیات حقوق شاغلین است؛ مستمری معاف می‌ماند.
-
آیا سود بانکی بازنشستگان مالیات دارد؟
بله، ۲۵ درصد سود به صورت مقطوع کسر و توسط بانک به سازمان مالیاتی واریز میشود.
-
مستمری وظیفه خانواده متوفی معاف از مالیات است؟
بله، مستمری همسر، فرزندان و والدین کاملاً معاف از مالیات و مالیات بر ارث است.
-
آیا اجاره ملک بازنشسته مشمول مالیات میشود؟
بله، ۷۵ درصد اجاره دریافتی پس از کسر ۲۵ درصد هزینه، مشمول مالیات پلکانی ۱۵ تا ۲۵ درصد.
ممنون که تا پایان مقاله”آیا بازنشستگان معاف از مالیات هستند؟“همراه ما بودید
بیشتر بخوانید:
- آیا بازنشستگان می توانند کار کنند؟
- بازنشستگان وزارت کشور شامل چه کسانی میشود؟
- بازنشستگان کشوری چه کسانی هستند؟
- بازنشستگان لشکری چه کسانی هستند؟
- بازنشستگی سختی کار چند سال است؟
- آیا بازنشستگان حکم کارگزینی دارند؟
- آیا استفاده نکردن از بیمه بیکاری در بازنشستگی تأثیر دارد؟
- آیا بازنشستگان تامین اجتماعی جز بازنشستگان کشوری هستند؟
- بازنشستگی بیمه روستایی چند سال است؟
- بازنشستگی نیروهای مسلح چند سال است؟
- بیمه تکمیلی بازنشستگان کشوری چیست؟
- بیمه منزلت بازنشستگان چیست؟
- کسور بازنشستگی چیست؟
- فرق بین بازنشستگان و مستمری بگیران چیست؟
- حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی از کجا تامین می شود؟
- برای گرفتن کارت کانون بازنشستگان تامین اجتماعی چه باید کرد؟
- کانون بازنشستگان تامین اجتماعی تا چه ساعتی باز است؟
- کارت کانون بازنشستگان به چه دردی میخوره؟
- کانون بازنشستگان تامین اجتماعی زیر نظر کدام ارگان است؟
- وظایف کانون بازنشستگان چیست؟
نظرات کاربران