تغییر فرمول محاسبه حجم مبنای پویا در بازار پایه فرابورس ایران، بازار پایه فرابورس ایران، به عنوان یکی از بسترهای کلیدی برای معاملات شرکت‌های کوچک و نوپا، همواره در تلاش برای بهبود کارایی و شفافیت معاملات بوده است. اطلاعیه اخیر شرکت فرابورس ایران با شماره ۹۴۹۶/الف/۰۴ و تاریخ ۹ مهر ۱۴۰۴، تغییراتی اساسی در فرمول محاسبه حجم مبنای پویا را معرفی کرده که از ۱۹ مهر ۱۴۰۴ اجرایی خواهد شد.
این اصلاحات، که با استناد به مصوبات هیئت مدیره و نظرسنجی عمومی از فعالان بازار شکل گرفته، گامی مهم در جهت تطبیق بازار با شرایط پویای اقتصادی و افزایش نقدشوندگی است. در این مقاله، ضمن بررسی این تغییرات، به پرسش‌های متداول در این زمینه پاسخ می‌دهیم تا سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بتوانند با آگاهی کامل از این فرصت جدید بهره‌مند شوند.
فهرست مطالب:
تغییر فرمول محاسبه حجم مبنای پویا در بازار پایه فرابورس ایران
در دنیای پویای بازارهای مالی، تغییرات ساختاری برای افزایش شفافیت، کارایی و عدالت در معاملات ضروری است. شرکت فرابورس ایران، به عنوان یکی از ارکان کلیدی بازار سرمایه کشور، اخیراً اطلاعیه‌ای مهم صادر کرده که بر اساس آن، فرمول محاسبه حجم مبنای پویا در بازار پایه دستخوش تغییرات اساسی میشود. این تغییر، که بر پایه نظرسنجی عمومی و مصوبات هیئت مدیره فرابورس صورت گرفته، از تاریخ ۱۹ مهرماه ۱۴۰۴ اعمال خواهد شد. در این مقاله، به بررسی جزئیات این تغییرات، مبانی قانونی آن و نحوه محاسبه جدید می‌پردازیم تا فعالان بازار بتوانند با آگاهی کامل از این تحولات بهره ببرند.
مبانی قانونی و فرآیند تصمیم‌گیری
این تغییرات بر اساس بند یک ماده ده مکرر دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ایران انجام شده است. مصوبات کلیدی شامل چهارصد و پانزدهمین صورت‌جلسه هیئت مدیره فرابورس مورخ ۵ شهریور ۱۴۰۴ و چهارصد و هفدهمین صورت‌جلسه مورخ ۹ مهر ۱۴۰۴ است. علاوه بر این، فرابورس برای جلب نظرات ذی‌نفعان، یک فراخوان نظرسنجی عمومی برگزار کرد که از ۱۷ شهریور تا ۲۹ شهریور ۱۴۰۴ در وب‌سایت رسمی این شرکت ادامه داشت. این رویکرد مشارکتی نشان‌دهنده تعهد فرابورس به شفافیت و در نظر گرفتن دیدگاه‌های فعالان بازار است.
اطلاعیه رسمی با شماره ۹۴۹۶/الف/۰۴ و تاریخ ۹ مهر ۱۴۰۴، جزئیات این تغییرات را اعلام کرده و تأکید دارد که هدف از این اصلاحات، بهبود مکانیزم حجم مبنا برای انعکاس بهتر شرایط بازار و جلوگیری از نوسانات غیرمنطقی است.
زمان‌بندی محاسبه و اعمال حجم مبنا
حجم مبنای جدید در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه میشود و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال خواهد گردید. این فرآیند هفتگی تضمین میکند که حجم مبنا همیشه با شرایط جاری بازار همخوانی داشته باشد. اعمال فرمول جدید از ۱۹ مهر ۱۴۰۴ آغاز میشود، بنابراین معامله‌گران باید از این تاریخ به بعد، محاسبات خود را بر اساس فرمول تازه تنظیم کنند.
فرمول کلی محاسبه حجم مبنا
فرمول جدید حجم مبنا به صورت زیر تعریف شده است:
حجم مبنا = min(میانگین روزانه حجم معاملات یک ماه اخیر × ضریب تعدیل معاملات, سرانه روزانه تعداد سهام شناور آزاد × ضریب تعدیل شناوری)
علاوه بر این، حداقل حجم مبنا معادل ده درصد سرانه روزانه تعداد سهام شناور آزاد شرکت در نظر گرفته شده است. این حداقل تضمین میکند که حجم مبنا هرگز به سطوحی پایین‌تر از حد معقول نرسد و بازار را از ریسک‌های ناشی از معاملات کم‌حجم حفظ کند.
شرایط تعیین حجم مبنا
حجم مبنا بر اساس شرایط خاصی تعیین میشود که در جدول زیر خلاصه شده است. این شرایط بر پایه مقایسه بازدهی‌ها و حجم معاملات طراحی شده‌اند تا حجم مبنا را به صورت پویا تنظیم کنند:
این جدول نشان می‌دهد که در شرایطی که بازار پایدار یا با حجم کافی است، حجم مبنا به حداقل (یعنی ۱) کاهش می‌یابد تا معاملات روان‌تر شوند، در حالی که در شرایط نوسانی یا کم‌حجم، فرمول کامل اعمال میشود تا از بازار محافظت کند.
محاسبه اجزای فرمول: ضرایب و سرانه‌ها
برای درک دقیق‌تر، اجزای فرمول به شرح زیر محاسبه می‌شوند:
ضریب تعدیل معاملات
ضریب تعدیل معاملات = ۱ + (حداکثر بازدهی ممکن طی چهار هفته اخیر / میزان بازدهی در چهار هفته اخیر)
این ضریب بازدهی‌های اخیر را در نظر می‌گیرد تا حجم مبنا را با نوسانات بازار تطبیق دهد.
ضریب تعدیل شناوری
ضریب تعدیل شناوری = ۱ + (میانگین روزانه حجم معاملات سه ماه اخیر / میانگین وزنی چهار هفته اخیر با وزن‌های ۴، ۵، ۱۰ و ۳ – میزان بازدهی در چهار هفته اخیر)
این ضریب بر پایه حجم معاملات بلندمدت‌تر محاسبه میشود و وزن‌های متفاوت به هفته‌های اخیر اجازه می‌دهد تأثیر بیشتری داشته باشند.
سرانه روزانه تعداد سهام شناور آزاد
سرانه روزانه تعداد سهام شناور آزاد = (نسبت سهام شناور آزاد × تعداد کل سهام شرکت) / تعداد روزهای معاملاتی طی یک سال
این سرانه نشان‌دهنده توزیع سهام شناور در بازار است و پایه‌ای برای محاسبات حداقل حجم مبنا فراهم میکند.
سرانه روزانه تعداد کل سهام
سرانه روزانه تعداد کل سهام = تعداد کل سهام شرکت / تعداد روزهای معاملاتی طی یک سال
این معیار ساده‌تر، کل سهام شرکت را در نظر می‌گیرد و در محاسبات کلی استفاده میشود.
این تغییرات در فرمول حجم مبنای پویا، گامی مهم به سوی مدرن‌سازی بازار پایه فرابورس است. با تمرکز بر داده‌های اخیر و نظرات عمومی، فرابورس تلاش کرده تا مکانیزمی ایجاد کند که هم از سرمایه‌گذاران محافظت کند و هم معاملات را تسهیل نماید. فعالان بازار باید با مطالعه دقیق این فرمول‌ها، استراتژی‌های معاملاتی خود را به‌روزرسانی کنند. در نهایت، این اصلاحات می‌تواند به افزایش نقدشوندگی و کاهش ریسک‌های غیرضروری در بازار کمک کند، که در بلندمدت به نفع همه ذی‌نفعان خواهد بود.
مزایا و چالش‌های اجرای حجم مبنای پویا در بازار پایه فرابورس
این تغییر در فرمول محاسبه حجم مبنا، که از ۱۹ مهر ۱۴۰۴ اعمال میشود، نه تنها یک اصلاح فنی است، بلکه می‌تواند به عنوان اهرمی برای بهبود کلی عملکرد بازار عمل کند. در این بخش، به بررسی مزایای این رویکرد پویا و چالش‌های احتمالی آن می‌پردازیم تا تصویری جامع از تاثیرات آن بر اکوسیستم بازار سرمایه ارائه دهیم.
مزایای کلیدی برای افزایش کارایی بازار
یکی از اصلی‌ترین مزایای فرمول جدید حجم مبنای پویا، افزایش کارایی بازار است. در سیستم قبلی، حجم مبنا اغلب ثابت بود و نمی‌توانست به طور دقیق با شرایط متغیر بازار همخوانی داشته باشد. اما با فرمول جدید، که بر اساس میانگین حجم معاملات اخیر و ضرایب تعدیل محاسبه میشود، بازار می‌تواند واکنش سریع‌تری به تغییرات نشان دهد.
برای مثال، در شرایطی که سرانه روزانه سهام شناور آزاد بیشتر از میانگین حجم معاملات یک ماه اخیر باشد، حجم مبنا به ۱ کاهش می‌یابد، که این امر معاملات را روان‌تر کرده و از تشکیل صف‌های خرید یا فروش غیرضروری جلوگیری میکند. این مکانیزم پویا، مشابه آنچه در بازارهای پیشرفته جهانی دیده میشود، می‌تواند به کاهش نوسانات کاذب کمک کند و قیمت‌ها را واقعی‌تر سازد.
علاوه بر این، این تغییر می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش دهد. بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی خبرگزاری‌هایی مانند تسنیم، اجرای حجم مبنای پویا گامی مثبت در مدرن‌سازی زیرساخت‌های معاملاتی بازار سرمایه ایران است.
این رویکرد با در نظر گرفتن بازدهی‌های اخیر و حجم معاملات سه‌ماهه، اطمینان می‌دهد که قیمت پایانی سهام بر پایه معاملات واقعی شکل می‌گیرد، نه بر اساس حجم‌های مصنوعی. در نتیجه، سرمایه‌گذاران خرد که اغلب از نوسانات ناگهانی آسیب می‌بینند، می‌توانند با اطمینان بیشتری وارد بازار شوند. همچنین، این فرمول با حداقل حجم مبنا معادل ۱۰ درصد سرانه روزانه سهام شناور آزاد، از ریسک‌های ناشی از معاملات کم‌حجم محافظت میکند، که این امر به ویژه در بازار پایه، جایی که شرکت‌های کوچک‌تر حضور دارند، اهمیت دارد.
تاثیر بر نقدشوندگی و جذب سرمایه
نقدشوندگی یکی از ارکان کلیدی هر بازار مالی است و فرمول جدید حجم مبنا می‌تواند نقش مهمی در بهبود آن ایفا کند. در بازار پایه فرابورس، که اغلب با حجم معاملات پایین‌تر روبرو است، اعمال ضرایب تعدیل معاملات و شناوری اجازه می‌دهد تا حجم مبنا با شرایط واقعی بازار تنظیم شود. برای نمونه، اگر حداکثر بازدهی در ۵ روز کمتر از بازدهی چهار هفته اخیر باشد، فرمول کامل اعمال میشود که این امر از دستکاری قیمت‌ها جلوگیری کرده و نقدشوندگی را افزایش می‌دهد. بر اساس تحلیل‌های کارشناسان در سایت‌هایی مانند بورس۲۴، این تغییر می‌تواند به گونه‌ای طراحی شده که کارایی بازار را بالا ببرد و کمک کند تا عرضه و تقاضا بهتر تعدیل شود.
این بهبود نقدشوندگی می‌تواند جذب سرمایه خارجی و داخلی را تسهیل کند. در شرایط اقتصادی فعلی ایران، جایی که بازار سرمایه با چالش‌هایی مانند تورم و نوسانات ارزی مواجه است، مکانیزم‌هایی مانند حجم مبنای پویا می‌توانند سیگنال مثبتی به سرمایه‌گذاران ارسال کنند.
تصور کنید شرکتی با سهام شناور آزاد بالا که حجم معاملاتش در ماه اخیر افزایش یافته؛ در چنین مواردی، ضریب تعدیل شناوری با در نظر گرفتن میانگین وزنی چهار هفته اخیر (با وزن‌های ۴، ۵، ۱۰ و ۳)، حجم مبنا را بهینه میکند و اجازه می‌دهد معاملات بیشتری بدون محدودیت انجام شود. این امر نه تنها برای معامله‌گران حرفه‌ای مفید است، بلکه برای سرمایه‌گذاران بلندمدت نیز جذابیت ایجاد میکند، زیرا ریسک‌های ناشی از عدم نقدشوندگی کاهش می‌یابد.
چالش‌های احتمالی و راهکارهای مقابله
با وجود مزایا، اجرای فرمول جدید چالش‌هایی نیز به همراه دارد. یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، پیچیدگی محاسباتی است. فرمول شامل اجزای متعددی مانند ضرایب تعدیل و سرانه‌های روزانه است که ممکن است برای معامله‌گران تازه‌کار گیج‌کننده باشد. برای مثال، محاسبه ضریب تعدیل معاملات که برابر است با ۱ به علاوه نسبت حداکثر بازدهی ممکن به بازدهی چهار هفته اخیر، نیاز به دسترسی به داده‌های دقیق دارد. اگر سیستم‌های معاملاتی فرابورس نتوانند این محاسبات را به طور شفاف نمایش دهند، ممکن است منجر به سردرگمی و کاهش مشارکت شود.
چالش دیگر، تاثیر بر شرکت‌های کوچک است. در بازار پایه، بسیاری از نمادها حجم معاملات پایینی دارند و اعمال حداقل حجم مبنا ممکن است معاملات آن‌ها را محدودتر کند. بر اساس نظرات کارشناسان در خبربان، ابزار حجم مبنا سنتی گاهی بی‌توجه به شرایط بازار عمل می‌کرد، اما نسخه پویا اگر به درستی calibrate نشود، می‌تواند به صف‌های طولانی‌تر در نمادهای کم‌حجم منجر شود. علاوه بر این، در دوره‌های نوسانی بازار، مانند آنچه در سال‌های اخیر به دلیل عوامل اقتصادی تجربه شده، این فرمول ممکن است نوسانات را تشدید کند اگر ضرایب تعدیل بیش از حد حساس باشند.
برای مقابله با این چالش‌ها، فرابورس می‌تواند برنامه‌های آموزشی گسترده‌ای برگزار کند. همچنین، نظارت مداوم بر عملکرد فرمول و تنظیم آن بر اساس بازخوردهای پس از اعمال (از ۱۹ مهر ۱۴۰۴) ضروری است. در نهایت، این چالش‌ها موقتی به نظر می‌رسند و با گذشت زمان، بازار می‌تواند از مزایای بلندمدت بهره ببرد، مانند کاهش سفته‌بازی و افزایش ثبات کلی.
این بخش نشان می‌دهد که فرمول جدید، با وجود چالش‌ها، پتانسیل بالایی برای تحول مثبت در بازار پایه دارد و می‌تواند الگویی برای سایر بخش‌های بازار سرمایه باشد.
چشم‌انداز آینده و پیشنهادات برای بهبود حجم مبنای پویا
فرمول جدید حجم مبنا تنها یک گام اولیه است و آینده بازار سرمایه ایران می‌تواند با تکامل چنین مکانیزم‌هایی، به سمت استانداردهای جهانی حرکت کند. در این بخش، به بررسی چشم‌اندازهای آتی و پیشنهاداتی برای بهینه‌سازی این سیستم می‌پردازیم تا فعالان بازار بتوانند از پتانسیل‌های آن حداکثر استفاده را ببرند.
نقش حجم مبنای پویا در توسعه پایدار بازار سرمایه
در چشم‌انداز آینده، حجم مبنای پویا می‌تواند نقش کلیدی در توسعه پایدار بازار سرمایه ایران ایفا کند. با توجه به اینکه بازار پایه فرابورس میزبان شرکت‌های نوپا و کوچک است، این مکانیزم می‌تواند به عنوان ابزاری برای تشویق رشد این شرکت‌ها عمل کند.
برای مثال، با کاهش حجم مبنا به ۱ در شرایط پایدار (مانند وقتی سرانه سهام شناور آزاد بیشتر از میانگین حجم معاملات باشد)، معاملات افزایش یافته و این امر می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های بیشتری جذب کند. بر اساس گزارش‌های تسنیم نیوز، این تغییر می‌تواند اعتماد عمومی را افزایش دهد و بازار را کارآمدتر سازد، که در بلندمدت به رشد اقتصادی کشور کمک میکند.
علاوه بر این، ادغام فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی در محاسبات حجم مبنا می‌تواند آینده را روشن‌تر کند. تصور کنید سیستمی که نه تنها بر اساس داده‌های تاریخی، بلکه با پیش‌بینی روندهای آینده (مانند تاثیر رویدادهای اقتصادی) حجم مبنا را تنظیم کند. این رویکرد می‌تواند بازار ایران را با بازارهایی مانند نزدک یا شانگهای همتراز کند، جایی که مکانیزم‌های پویا برای کنترل نوسانات استفاده میشود. در شرایط فعلی، با اعمال فرمول از ۱۹ مهر ۱۴۰۴، می‌توان انتظار داشت که نقدشوندگی بازار پایه تا ۲۰-۳۰ درصد افزایش یابد، بر اساس تخمین‌های کارشناسان در بورس۲۴.
پیشنهادات عملی برای فرابورس و فعالان بازار
برای بهبود بیشتر، چندین پیشنهاد عملی وجود دارد. ابتدا، فرابورس باید سیستم‌های اطلاع‌رسانی خود را تقویت کند. برای مثال، ایجاد داشبوردهای آنلاین که حجم مبنا را به صورت واقعی‌زمان برای هر نماد نمایش دهد، می‌تواند شفافیت را افزایش دهد. همچنین، برگزاری وبینارها و دوره‌های آموزشی در مورد اجزای فرمول، مانند نحوه محاسبه سرانه روزانه سهام شناور آزاد (که برابر است با نسبت سهام شناور ضربدر تعداد کل سهام تقسیم بر روزهای معاملاتی سال)، ضروری است. این اقدامات می‌تواند چالش‌های اولیه را کاهش دهد.
پیشنهاد دیگر، نظارت دوره‌ای و تنظیم فرمول است. فرابورس می‌تواند هر شش ماه یکبار، بر اساس داده‌های معاملاتی، ضرایب را بازنگری کند. برای نمونه، وزن‌های میانگین وزنی چهار هفته اخیر (۴، ۵، ۱۰ و ۳) ممکن است نیاز به تنظیم داشته باشد تا با شرایط اقتصادی تطبیق یابد. علاوه بر این، ادغام نظرات فعالان بازار از طریق نظرسنجی‌های منظم، مانند آنچه از ۱۷ تا ۲۹ شهریور ۱۴۰۴ انجام شد، می‌تواند به بهبود مستمر کمک کند.
در سطح معامله‌گران، پیشنهاد میشود استراتژی‌های معاملاتی را بر اساس فرمول جدید تنظیم کنند. برای مثال، تمرکز بر نمادهایی که شرایط برای حجم مبنا ۱ را دارند، می‌تواند ریسک را کاهش دهد. همچنین، استفاده از ابزارهای تحلیلی برای پیش‌بینی بازدهی‌ها (مانند حداکثر بازدهی در ۵ روز در مقایسه با چهار هفته) می‌تواند مزیت رقابتی ایجاد کند.
پتانسیل‌های بلندمدت و ریسک‌های آتی
در بلندمدت، این فرمول می‌تواند به کاهش ریسک‌های سیستماتیک بازار کمک کند. با جلوگیری از قیمت‌های کاذب، بازار سرمایه ایران می‌تواند جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران خارجی داشته باشد، به ویژه در دوران پس از تحریم‌ها. اما ریسک‌هایی مانند تاثیر تورم بر حجم معاملات وجود دارد؛ اگر تورم بالا رود، میانگین حجم معاملات کاهش یابد و حجم مبنا افزایش یابد، که این امر نقدشوندگی را تحت تاثیر قرار دهد. برای مقابله، فرابورس می‌تواند مکانیزم‌های پشتیبان مانند دامنه نوسان پویا را معرفی کند، همانطور که در اخبار اخیر سازمان بورس اشاره شده.
در نهایت، چشم‌انداز آینده با حجم مبنای پویا امیدوارکننده است و با اجرای پیشنهادات، بازار پایه می‌تواند به موتور محرکه اقتصاد تبدیل شود. این تغییرات، اگر به درستی مدیریت شوند، می‌توانند الگویی برای سایر بازارهای نوظهور باشند.
پرسش‌های متداول
-
حجم مبنای پویا چیست و چرا تغییر کرده است؟
حجم مبنای پویا مکانیزمی است که حجم معاملات مورد نیاز برای تغییر قیمت پایانی سهام را بر اساس شرایط بازار تعیین میکند. تغییر فرمول به منظور افزایش کارایی بازار، کاهش نوسانات کاذب و بهبود نقدشوندگی انجام شده است. این اصلاحات بر اساس نظرسنجی عمومی و مصوبات هیئت مدیره فرابورس در تاریخ‌های ۵ و ۹ مهر ۱۴۰۴ شکل گرفته است.
-
چه زمانی فرمول جدید اعمال میشود؟
فرمول جدید از ۱۹ مهر ۱۴۰۴ اجرایی خواهد شد و حجم مبنا در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه شده و از اولین روز هفته بعد اعمال میشود.
-
فرمول جدید چگونه محاسبه میشود؟
حجم مبنا برابر است با کمینه میانگین روزانه حجم معاملات یک ماه اخیر ضرب در ضریب تعدیل معاملات و سرانه روزانه تعداد سهام شناور آزاد ضرب در ضریب تعدیل شناوری. حداقل حجم مبنا ۱۰ درصد سرانه روزانه سهام شناور آزاد است.
ممنون که تا پایان مقاله”تغییر فرمول محاسبه حجم مبنای پویا در بازار پایه فرابورس ایران: گامی به سوی کارایی بیشتر“همراه ما بودید.
بیشتر بخوانید:
نظرات کاربران