تاریخچه بورس در ایران و جهان، بورس یکی از مهم‌ترین نهادهای اقتصادی در جهان است که تاریخچه‌ای طولانی و پرفرازونشیب دارد. از تجمع تجار در میدان‌های اروپا در قرون وسطی تا تأسیس بورس‌های رسمی در هلند، انگلستان و آمریکا، این بازار همواره نقشی کلیدی در تأمین مالی، توسعه اقتصادی و رشد سرمایه‌گذاری داشته است.
در ایران نیز، ایده تشکیل بورس برای نخستین بار در دهه ۱۳۱۰ مطرح شد، اما اجرای آن به دلایل مختلف تا سال ۱۳۴۶ به تعویق افتاد. امروزه، بورس ایران به‌عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه، مسیر طولانی و پرتحولی را طی کرده است. شناخت این تاریخ نه‌تنها به درک بهتر ساختار بورس کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود سرمایه‌گذاران از تجربیات گذشته درس بگیرند و تصمیمات بهتری در آینده بگیرند.
فهرست مطالب:
تاریخچه بورس در ایران و جهان
واژه “بورس” از نام خانوادگی یک تاجر بلژیکی به نام “واندر بورس” گرفته شده است. در قرن پانزدهم میلادی، بازرگانان و صرافان در شهر بروژ بلژیک مقابل خانه او جمع می‌شدند و به مبادله کالا، پول و اوراق بهادار می‌پرداختند. این تجمعات به مرور زمان به مکان‌های مشخصی منتقل شد که به آن‌ها “بورس” گفته می‌شد.
اولین بورس رسمی جهان در اوایل قرن هفدهم میلادی در شهر آمستردام هلند تأسیس شد. در سال ۱۶۰۲، کمپانی هند شرقی هلند به عنوان نخستین شرکت، سهام خود را در این بورس عرضه کرد.
در انگلستان، فعالیت‌های مرتبط با بورس از اوایل قرن هجدهم میلادی در قهوه‌خانه‌ها آغاز شد. در سال ۱۷۷۳، معامله‌گران با خرید ساختمانی مستقل، فعالیت‌های خود را سازمان‌دهی کرده و نهایتاً در سوم مارس ۱۸۰۱، بورس لندن به‌صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
تاریخچه بورس در ایران
ایده تأسیس بورس در ایران به سال ۱۳۱۵ شمسی بازمی‌گردد. در آن سال، به درخواست دولت ایران، فردی بلژیکی به نام “ران لوترفلد” برای بررسی و تهیه طرح قانونی تأسیس بورس به ایران دعوت شد. اما به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم، این مطالعات متوقف گردید.
پس از وقفه‌ای طولانی، در سال ۱۳۳۳، مأموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی محول شد. این گروه پس از ۱۲ سال تحقیق و بررسی، در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه کردند.
نهایتاً در ۱۵ بهمن ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، تعداد شرکت‌ها و مؤسسات پذیرفته‌شده در بورس تهران از ۱۰ بنگاه اقتصادی با سرمایه ۲.۶ میلیارد ریال به ۱۴۲ شرکت با بیش از ۳۰۸ میلیارد ریال افزایش یافت.
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و ملی شدن بانک‌ها و صنایع، تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس کاهش یافت. در سال‌های جنگ تحمیلی نیز بورس تهران با رکود مواجه شد. اما از سال ۱۳۶۸ و با اجرای برنامه‌های توسعه اقتصادی، بورس تهران فعالیت خود را مجدداً آغاز کرد و به تدریج رونق یافت.
در حال حاضر، بورس اوراق بهادار تهران به عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه ایران، نقش مهمی در تأمین مالی شرکت‌ها و توسعه اقتصادی کشور ایفا می‌کند.
چگونه بورس به یکی از ارکان اقتصاد جهان تبدیل شد؟
بورس، به‌عنوان یک نهاد مالی سازمان‌یافته، نقشی کلیدی در توسعه و پویایی اقتصاد جهانی ایفا می‌کند. تحول بورس از تجمعات غیررسمی تجار به یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهان، نتیجه فرآیندی تاریخی و پیچیده است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
پیدایش و تکامل بورس در جهان
-
تجمعات تجاری اولیه: در قرون وسطی، بازرگانان و صرافان در شهرهایی مانند بروژ بلژیک، در مکان‌هایی مشخص برای مبادله کالا، پول و اوراق بهادار گرد هم می‌آمدند. این تجمعات نخستین نشانه‌های شکل‌گیری بازارهای مالی بودند.
-
تأسیس اولین بورس رسمی: در اوایل قرن هفدهم میلادی، اولین بورس اوراق بهادار جهان در شهر آمستردام هلند تشکیل شد. همچنین، کمپانی هند شرقی هلند به‌عنوان نخستین شرکت سهامی عام، سهام خود را در این بورس عرضه کرد.
-
گسترش بورس در اروپا: فعالیت‌های مرتبط با بورس در شهر لندن از اوایل قرن هجدهم میلادی و در قهوه‌خانه‌ها آغاز شد. این فعالیت‌ها در سال ۱۷۷۳ میلادی و با خرید ساختمان مستقل توسط معامله‌گران وارد فصل جدیدی شد. نهایتاً در سوم مارس سال ۱۸۰۱ میلادی، بورس لندن فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.
نقش بورس در اقتصاد جهانی
-
تأمین مالی شرکت‌ها: بورس به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا با عرضه سهام، سرمایه مورد نیاز برای توسعه و گسترش فعالیت‌های خود را تأمین کنند.
-
افزایش شفافیت اقتصادی: شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس موظف به ارائه گزارش‌های مالی شفاف هستند که این امر به بهبود نظارت و کاهش فساد مالی کمک می‌کند.
-
افزایش نقدینگی و سرمایه‌گذاری: بورس با جذب سرمایه‌های خرد و کلان، نقدینگی را به سمت فعالیت‌های مولد هدایت کرده و فرصت‌های متنوع سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند.
-
تثبیت اقتصاد جهانی: بازارهای بورس توسعه‌یافته، در توسعه و ارتقای رشد اقتصادی دنیا بسیار تأثیرگذار هستند. ارتباط بین رشد اقتصادی و توسعه بازار سهام در بلندمدت به‌صورت دوطرفه است.
بورس به‌عنوان دماسنج اقتصادی
بازار بورس، به‌عنوان دماسنج اقتصادی کشورها شناخته می‌شود. این بازار با انعکاس عملکرد شرکت‌ها، تغییرات اقتصادی و سیاست‌های مالی و پولی، وضعیت سلامت اقتصادی را بازتاب می‌دهد. رشد شاخص‌های بورس معمولاً نشان‌دهنده بهبود اقتصاد است و کاهش آن‌ها می‌تواند هشداری درباره رکود یا بحران اقتصادی باشد.
چرا شناخت تاریخ بورس برای سرمایه‌گذاران مهم است؟
شناخت تاریخ بورس فقط یک درس تاریخی نیست، بلکه کلیدی برای درک روندهای بازار، رفتار سرمایه‌گذاران و عوامل مؤثر بر تغییرات قیمت است. سرمایه‌گذاران موفق، گذشته را مطالعه می‌کنند تا از اشتباهات دیگران درس بگیرند و تصمیمات بهتری برای آینده بگیرند. در ادامه، به دلایل اهمیت شناخت تاریخ بورس برای سرمایه‌گذاران می‌پردازیم.
شناخت چرخه‌های بازار و جلوگیری از اشتباهات تکراری
بازارهای مالی در طول تاریخ دچار چرخه‌های رونق و رکود شده‌اند.
- با مطالعه تاریخ بورس، می‌توانیم الگوهای تکراری را شناسایی کنیم.
- بسیاری از بحران‌های مالی، سقوط‌های ناگهانی و حباب‌های قیمتی، بارها و بارها در بورس‌های مختلف رخ داده‌اند.
مثال تاریخی:
- در سال ۱۹۲۹، سقوط بورس آمریکا منجر به رکود بزرگ شد، زیرا سرمایه‌گذاران بدون تحلیل بنیادی، دارایی‌های خود را گران‌تر از ارزش واقعی خریداری می‌کردند.
- در سال ۲۰۰۸، بحران مالی ناشی از وام‌های مسکن بدون پشتوانه، بازارهای جهانی را دچار شوک کرد.
- سقوط بورس ایران در ۱۳۹۹ نیز نمونه‌ای از رشد بیش از حد و اصلاح ناگهانی بازار بود.
درس برای سرمایه‌گذاران:
با شناخت تاریخ، می‌توان فهمید که بازارها همیشه در چرخه‌های صعودی و نزولی حرکت می‌کنند و نباید در اوج قیمت‌ها با هیجان خرید کرد یا در کف بازار با ترس فروخت.
درک تأثیر عوامل اقتصادی و سیاسی بر بورس
بورس‌ها همیشه تحت تأثیر متغیرهای اقتصادی و سیاسی بوده‌اند.
- جنگ‌ها، سیاست‌های اقتصادی، تحریم‌ها و تغییرات قوانین، همگی بر روند بازار تأثیر دارند.
- سرمایه‌گذاران با شناخت تأثیر این عوامل در گذشته، می‌توانند تأثیر آن‌ها را در آینده بهتر پیش‌بینی کنند.
مثال:
- بعد از جنگ جهانی دوم، بورس‌های بزرگ مانند نیویورک و لندن با رشد سریع صنعتی و افزایش تولید به شدت رونق گرفتند.
- تحریم‌های اقتصادی و تصمیمات کلان مالی، همیشه بازار بورس ایران را تحت تأثیر قرار داده است.
درس برای سرمایه‌گذاران:
با مطالعه تاریخ، می‌توان فهمید که چگونه سیاست‌های کلان اقتصادی، نرخ بهره و تصمیمات دولت‌ها بر بازار بورس تأثیر می‌گذارند.
آگاهی از روش‌های موفق سرمایه‌گذاری در طول زمان
سرمایه‌گذاران موفق، تاریخ بورس را مطالعه کرده‌اند و استراتژی‌های خاصی را برای موفقیت توسعه داده‌اند.
- روش‌هایی مانند سرمایه‌گذاری بلندمدت، تحلیل بنیادی و مدیریت ریسک از دل تاریخ بورس بیرون آمده‌اند.
- سرمایه‌گذاران بزرگ مانند وارن بافت، بنجامین گراهام و پیتر لینچ با استفاده از تجربیات گذشته، استراتژی‌های خود را بهبود بخشیده‌اند.
مثال:
- وارن بافت بر اساس تجربه تاریخی دریافته است که سرمایه‌گذاری در شرکت‌های بنیادی و ارزشمند در بلندمدت بازدهی بالایی دارد.
- پیتر لینچ بر روی استراتژی تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری تأکید داشت که باعث کاهش ریسک شد.
درس برای سرمایه‌گذاران:
مطالعه تاریخ بورس به شما کمک می‌کند که ببینید سرمایه‌گذاران موفق چگونه عمل کرده‌اند و چه استراتژی‌هایی برای کاهش ریسک و افزایش سود داشته‌اند.
شناخت تأثیر رفتار سرمایه‌گذاران بر بازار
رفتارهای احساسی سرمایه‌گذاران یکی از دلایل اصلی نوسانات بازار است.
- هیجانات، ترس، طمع و تصمیمات احساسی باعث ایجاد حباب‌های قیمتی و سقوط‌های ناگهانی شده‌اند.
- درک رفتار سرمایه‌گذاران در تاریخ، کمک می‌کند تا از اشتباهات رایج روان‌شناختی جلوگیری کنیم.
مثال:
- در دوران حباب دات کام (۱۹۹۹-۲۰۰۰)، بسیاری از سرمایه‌گذاران بدون تحلیل منطقی، سهام شرکت‌های فناوری را خریداری کردند که در نهایت با سقوط شدید مواجه شد.
- در بورس ایران، در سال ۱۳۹۹، بسیاری از سرمایه‌گذاران جدید بدون شناخت بازار و صرفاً با هیجان خرید کردند و پس از اصلاح شدید بازار، دچار زیان شدند.
درس برای سرمایه‌گذاران:
درک تاریخ بازار نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران باید احساسات را کنترل کنند و بر اساس تحلیل منطقی، نه هیجان و ترس، تصمیم‌گیری کنند.
بهبود تصمیم‌گیری در زمان بحران‌ها
در تاریخ بورس، بحران‌های مختلفی رخ داده که سرمایه‌گذاران را با چالش‌های سختی روبه‌رو کرده است.
- مطالعه بحران‌های گذشته، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که در شرایط مشابه، تصمیمات بهتری بگیرند.
- بسیاری از بحران‌های اقتصادی، به دنبال خود فرصت‌های طلایی سرمایه‌گذاری را به همراه داشته‌اند.
مثال:
- در بحران مالی ۲۰۰۸، بازارها سقوط کردند اما بسیاری از سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در پایین‌ترین قیمت‌ها خرید کردند و در سال‌های بعد سود هنگفتی به دست آوردند.
- در سال ۲۰۲۰، پس از سقوط اولیه بازارهای جهانی به دلیل کرونا، بازارها در کمتر از یک سال به بالاترین سطح خود بازگشتند.
درس برای سرمایه‌گذاران:
هر سقوطی در بازار می‌تواند فرصتی برای رشد باشد، به شرطی که در زمان مناسب وارد شوید و از تاریخ درس بگیرید.
سوالات متداول
-
بورس از کجا آغاز شد؟
اولین بورس رسمی جهان در سال ۱۶۰۲ در آمستردام، هلند تأسیس شد، جایی که سهام شرکت هند شرقی هلند برای نخستین بار عرضه شد.
-
واژه “بورس” از کجا آمده است؟
این واژه از نام خانوادگی یک بانکدار بلژیکی به نام “واندر بورس” گرفته شده که در قرن چهاردهم محلی برای تجمع تجار در شهر بروژ داشت.
-
بورس لندن چه زمانی تأسیس شد؟
بورس لندن در سال ۱۸۰۱ میلادی فعالیت خود را به‌صورت رسمی آغاز کرد.
-
بورس نیویورک چگونه شکل گرفت؟
در سال ۱۷۹۲، گروهی از دلالان در نیویورک توافق‌نامه‌ای به نام “باتن‌وود” امضا کردند که پایه‌گذار بورس نیویورک شد.
-
اولین ایده‌های تأسیس بورس در ایران چه زمانی مطرح شد؟
در سال ۱۳۱۵ شمسی، دولت ایران از یک کارشناس بلژیکی درخواست کرد تا طرحی برای راه‌اندازی بورس تهیه کند، اما به دلیل جنگ جهانی دوم این برنامه متوقف شد.
-
بورس اوراق بهادار تهران از چه سالی فعالیت خود را آغاز کرد؟
بورس تهران در ۱۵ بهمن ۱۳۴۶ با انجام اولین معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران رسماً آغاز به کار کرد.
-
بورس ایران پس از انقلاب اسلامی چه تغییراتی کرد؟
پس از انقلاب و در دوران جنگ تحمیلی، بورس دچار رکود شد، اما از سال ۱۳۶۸ با اجرای برنامه‌های توسعه اقتصادی، فعالیت آن دوباره رونق گرفت.
-
چه بازارهایی به‌مرور به بورس ایران اضافه شدند؟
پس از توسعه بورس، بازارهایی مانند فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی نیز به ساختار بازار سرمایه ایران اضافه شدند.
-
مهم‌ترین بحران‌های تاریخ بورس جهان چه بودند؟
سقوط بورس آمریکا در سال ۱۹۲۹ (رکود بزرگ)، بحران مالی ۲۰۰۸ و سقوط بازارها در دوران کرونا از مهم‌ترین بحران‌های تاریخ بورس بوده‌اند.
-
چرا شناخت تاریخ بورس برای سرمایه‌گذاران مهم است؟
مطالعه تاریخ بورس به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا از اشتباهات گذشته درس بگیرند، رفتار بازار را بهتر درک کنند و استراتژی‌های موفق را شناسایی کنند.
سخن پایانی
تاریخ بورس در ایران و جهان نشان می‌دهد که بازارهای مالی همیشه در حال تغییر و تکامل هستند. این بازارها از مراحل ابتدایی و غیررسمی به سیستم‌های پیچیده‌ای تبدیل شده‌اند که امروزه میلیون‌ها نفر در آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.
مطالعه تاریخچه بورس به ما می‌آموزد که چگونه بحران‌های مالی شکل گرفته‌اند، چه عواملی باعث رشد و سقوط بازارها شده‌اند و چگونه می‌توان از اشتباهات گذشته درس گرفت. سرمایه‌گذاران موفق همیشه از گذشته الهام می‌گیرند تا تصمیمات هوشمندانه‌تری برای آینده بگیرند.
با آگاهی از تاریخ بورس، می‌توانیم بهتر درک کنیم که این بازار چگونه به رشد اقتصادی کمک می‌کند و چرا شفافیت، نقدینگی و مدیریت ریسک برای آن حیاتی است. اگر قصد دارید در بورس سرمایه‌گذاری کنید، شناخت گذشته می‌تواند بهترین راهنما برای موفقیت در آینده باشد.
ما همراه شما هستیم تا بازارهای مالی را گام‌به‌گام و ساده بیاموزید.
ممنون که تا پایان مقاله”تاریخچه بورس در ایران و جهان“همراه ما بودید.
بیشتر بخوانید:
- تعریف بازار های مالی و نقش آن ها در اقتصاد
- تفاوت بازار های سرمایه گذاری و بازار های سفته بازی
- تاریخچه بورس در ایران و جهان
- معرفی سازمان ها و نهاد های نظارتی در بورس
- تفاوت بورس، فرابورس و بورس کالا
- اوراق بدهی چیست؟
- قراردادهای مشتقه چیست؟
- مفاهیم عرضه و تقاضا، حجم معاملات و صف خرید و فروش
- عرضه اولیه چیست؟
- اصول مدیریت ریسک در سرمایه گذاری
- آشنایی با قوانین معاملات و محدودیت ها
- مالیات در بورس و نحوه محاسبه آن
- نقش کارگزاران و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس
- تفاوت تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی
- نقش دامنه نوسان و حجم مبنا
نظرات کاربران