حقوق بازنشستگی چطور محاسبه می شود؟، در ایران، حقوق بازنشستگی تنها یک عدد ساده نیست؛ نتیجهی مستقیم تمام سالهای کاری، حقوق دریافتی، مزایا، تصمیمات آخر خدمت و حتی قوانین سالهای مختلف است. برای میلیونها شاغل امروز، این حقوق تنها منبع درآمد دوران پیری خواهد بود و تفاوت چند درصد در محاسبه آن، در بلندمدت به تفاوت چند ده میلیون تومان در سال تبدیل میشود.
در این مقاله به زبان کاملاً ساده و بدون پیچاندن در اصطلاحات بیمهای توضیح میدهیم که حقوق بازنشستگی تأمین اجتماعی، کشوری و لشگری دقیقاً چگونه محاسبه میشود، چه عواملی باعث افزایش یا کاهش آن میشوند و مهمتر از همه، در سالهای آخر خدمت چه کارهایی میتوانید قانونی انجام دهید تا حقوق بازنشستگیتان به حداکثر ممکن برسد.
فهرست مطالب:
حقوق بازنشستگی چطور محاسبه می شود؟
در ایران سه صندوق اصلی حقوق بازنشستگی پرداخت میکنند: ۱. تأمین اجتماعی ۲. صندوق بازنشستگی کشوری ۳. صندوق نیروهای مسلح
هر کدام فرمول خاص خودشان را دارند، ولی کلیت کار به این شکل است:
۱. تأمین اجتماعی (شایعترین مورد برای شاغلان بخش خصوصی و کارگری)
حقوق = متوسط حقوق ماهانه دو سال آخر × تعداد سالهای بیمهپردازی ÷ ۳۰
- متوسط حقوق دو سال آخر: میانگین حقوق مشمول کسر حق بیمه در ۲۴ ماه آخر (حقوق خام + مزایای مشمول مثل حق اولاد، حق مسکن، بن کارگری و…).
- تعداد سالهای بیمهپردازی: حداکثر تا ۳۰ سال در فرمول اصلی تأثیر دارد (اگر بیشتر از ۳۰ سال پرداخت کنید، فقط ضریب اضافه میگیرید، نه افزایش متناسب).
- اگر کمتر از ۲۰ سال بیمه داشته باشید، بهجای تقسیم بر ۳۰، «نسبت تناسب» اعمال میشود (مثلاً ۱۵ سال پرداخت کرده باشید ÷۳۰ × متوسط حقوق).
۲. صندوق بازنشستگی کشوری (کارمندان دولت غیرنظامی)
حقوق = متوسط حقوق ماهانه دو سال آخر × تعداد سالهای خدمت قابل احتساب ÷ ۳۰ (یا ۳۵)
- متوسط حقوق دو سال آخر: میانگین حقوق ثابت + فوقالعادههای مستمر در ۲۴ ماه آخر.
- سقف قابل احتساب معمولاً ۳۰ سال است (برای برخی مشاغل سخت و زیانآور تا ۳۵ سال).
- اگر سابقه کمتر از ۲۰ سال باشد، به نسبت سابقه به ۳۰ سال محاسبه میشود.
۳. صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح
حقوق = متوسط حقوق ماهانه دو سال آخر × تعداد سالهای خدمت قابل احتساب ÷ ۳۰
- تقریباً مشابه کشوری است، ولی ضریب حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه متفاوت است.
- سقف سابقه قابل احتساب ۳۰ سال (برای خلبانان و برخی رستهها ۲۵ یا ۲۰ سال هم کفایت میکند).
نکات مشترک و مهم در همه صندوقها
- سن بازنشستگی (معمولاً ۶۰ سال برای مردان و ۵۵ سال برای زنان با ۳۰ سال سابقه، یا ۶۵/۶۰ سال با ۲۰ سال سابقه و…).
- کسور بازنشستگی ماهانه (معمولاً ۷٪ از حقوق کارمند + ۲۳٪ سهم کارفرما در تأمین اجتماعی).
- افزایش سنواتی حقوق بازنشستگان هر سال توسط هیئت دولت تصویب میشود (معمولاً بر اساس تورم + درصد اضافی).
- حقوق بازنشستگی هیچوقت نمیتواند از حداقل حقوق مصوب سال بیشتر یا کمتر باشد (کف و سقفی دارد).
- سابقه خدمت در صندوقهای مختلف (مثل تأمین اجتماعی + کشوری) در صورت انتقال حق بیمه قابل جمع شدن است.
به زبان ساده: هرچه دو سال آخر حقوق بالاتری داشته باشید و هرچه سابقه بیشتری پرداخت کرده باشید، درصد بیشتری از آخرین حقوقتان را بهعنوان حقوق بازنشستگی خواهید گرفت.
عوامل مؤثر بر افزایش یا کاهش واقعی حقوق بازنشستگی
فرمول اصلی محاسبه حقوق بازنشستگی روی کاغذ ساده به نظر میرسد، اما در عمل دهها عامل کوچک و بزرگ باعث میشود حقوق واقعی دریافتی شما خیلی بیشتر یا خیلی کمتر از چیزی شود که انتظار دارید. شناخت این عوامل قبل از پایان خدمت بسیار مهم است، چون بسیاری از آنها قابل کنترل هستند.
نقش حقوق و مزایای دو سال آخر
مهمترین و تأثیرگذارترین عامل، حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه در ۲۴ ماه آخر خدمت است. هر چیزی که در فیش حقوقی بهعنوان «مشمول کسر حق بیمه» ثبت شود، در متوسط حقوق وارد میشود. اضافهکاری، حق شیفت، حق مدیریت، حق التدریس، حق الزحمه پروژهها، پاداشهای مستمر و حتی برخی فوقالعادههای خاص اگر در دو سال آخر بهطور منظم پرداخت شوند، متوسط را بهطور چشمگیری بالا میبرند. برعکس، اگر در دو سال آخر به مرخصی بدون حقوق بروید، حقوق کمتری بگیرید یا پست سازمانیتان تنزل کند، متوسط حقوق بهشدت افت میکند و این افت تا آخر عمر در حقوق بازنشستگی شما باقی میماند.
تأثیر مشاغل سخت و زیانآور و سابقه سربازی
کارکنان مشاغل سخت و زیانآور (مثل کار در معدن، کار با مواد شیمیایی خطرناک، پرستاری شیفت شب و…) میتوانند با تأیید کمیته استانی، هر ۱/۵ سال کار را ۲ سال محسوب کنند و زودتر بازنشسته شوند. همچنین خرید سابقه سربازی (تا حداکثر ۲ سال) و دوران حضور داوطلبانه در جبهه مستقیماً به سابقه اضافه میشود و ضریب حقوق را افزایش میدهد. خیلی از افراد این موارد را در اواخر خدمت فراموش میکنند و فرصت استفاده از آن را از دست میدهند.
تأثیر همسانسازی و متناسبسازی حقوق بازنشستگان
در سالهای اخیر دولت چندین بار طرح «همسانسازی» یا «متناسبسازی» را اجرا کرده که هدفش نزدیک کردن حقوق بازنشستگان قدیمی به شاغلان همسطح است. هر بار که این طرح اجرا میشود، حقوق بازنشستگان با سابقه بالا (بهخصوص تأمین اجتماعی و کشوری) چند پله افزایش پیدا میکند. این افزایش معمولاً بر اساس فرمول پیچیدهای شامل سابقه، مدرک تحصیلی و گروه شغلی محاسبه میشود و گاهی تا ۴۰-۵۰ درصد حقوق را بالا میبرد.
کسورات و بدهیهایی که از حقوق بازنشستگی کم میشود
بسیاری از بازنشستگان تازهمتوجه میشوند که بخشی از حقوقشان بابت بدهیهای قبلی (وام بانکی، وام مسکن، بدهی به صندوق بازنشستگی، اضافهبرداشت حقوق و…) بهطور خودکار کسر میشود. این کسورات گاهی تا ۳۰-۴۰ درصد حقوق ماه اول را میبلعد و تا تسویه کامل ادامه دارد.
تأثیر تغییر صندوق و انتقال سوابق
اگر بخشی از سابقه شما در تأمین اجتماعی و بخشی در صندوق کشوری یا لشگری باشد، انتقال سوابق بین صندوقها باعث میشود متوسط حقوق بر اساس آخرین صندوق محاسبه شود. این انتقال گاهی به نفع و گاهی به ضرر فرد است؛ مثلاً انتقال از کشوری به تأمین اجتماعی معمولاً متوسط حقوق را پایین میآورد چون مزایای کشوری حذف میشود.
نقش مدرک تحصیلی و رتبهبندی معلمان
در صندوق کشوری و بهخصوص برای معلمان، مدرک تحصیلی بالاتر (کارشناسی ارشد و دکتری) و رتبهبندی معلمان مستقیماً در ضریب حقوق بازنشستگی تأثیر میگذارد. بسیاری از معلمان در سالهای آخر خدمت مدرک بالاتر میگیرند تا متوسط حقوق دو سال آخر را بالا ببرند.
راههای قانونی و عملی برای افزایش حقوق بازنشستگی قبل از بازنشسته شدن
خوشبختانه هنوز هم در ۳-۵ سال آخر خدمت میتوان با چند اقدام کاملاً قانونی و مجاز، حقوق بازنشستگی را بهطور قابلتوجهی افزایش داد. این روشها در بین کارکنان باتجربه کاملاً شناختهشده هستند و هر سال هزاران نفر از آنها استفاده میکنند.
بالا بردن حقوق پایه از طریق ارتقای پست سازمانی یا گروه شغلی
در بسیاری از دستگاههای دولتی، تغییر پست سازمانی (مثلاً از کارشناس به سرپرست، رئیس اداره یا مدیرکل) باعث افزایش قابلتوجه حقوق ثابت و فوقالعادههای مستمر میشود. اگر این تغییر حداقل دو سال قبل از بازنشستگی انجام شود، متوسط حقوق بهطور دائمی بالا میرود. همینطور ارتقای گروه شغلی از طریق آزمون داخلی یا تبدیل وضعیت ایثارگری تأثیر مشابهی دارد.
استفاده از ظرفیت اضافهکاری و مزایای مستمر در دو سال آخر
در برخی سازمانها (بهخصوص بیمارستانها، آموزش و پرورش، شهرداری و شرکتهای دولتی) امکان تنظیم شیفت و دریافت اضافهکاری مستمر در دو سال آخر وجود دارد. این اضافهکاری اگر بهصورت منظم و مشمول کسر حق بیمه پرداخت شود، مستقیماً وارد متوسط حقوق میشود و تأثیر بسیار زیادی دارد.
خرید سابقه بیمه (سربازی، مرخصی تحصیلی، کسری سابقه)
قانون اجازه میدهد تا حداکثر ۲ سال سربازی، دوران تحصیل دانشگاهی (برای برخی مشاغل خاص)، مرخصی بدون حقوق و کسری سابقه را با پرداخت حق بیمه خریداری کنید. این خرید سابقه هم ضریب را بالا میبرد و هم در صورت کمبود سابقه، امکان بازنشستگی با حقوق کامل را فراهم میکند.
تغییر صندوق به صندوق با ضریب بالاتر در سالهای آخر
برخی افراد در سالهای آخر خدمت از تأمین اجتماعی به کشوری یا از کشوری به لشگری (در صورت داشتن شرایط ایثارگری یا انتقال به سازمان نظامی) منتقل میشوند تا متوسط حقوقشان بر اساس ضریب بالاتر محاسبه شود. این کار نیاز به برنامهریزی دقیق و معمولاً چند سال قبل دارد.
استفاده از ظرفیت ایثارگری و جانبازی
رزمندگان، جانبازان و خانواده شهدا میتوانند از مزایای ویژهای مثل اضافه شدن ۵ تا ۱۰ سال سابقه کاذب، افزایش ضریب حقوق و حتی بازنشستگی پیش از موعد استفاده کنند. خیلی از افراد این مزایا را تا سال آخر نگه میدارند تا حداکثر تأثیر را در متوسط حقوق داشته باشد.
تأخیر در بازنشستگی برای تکمیل ۳۰-۳۵ سال سابقه
اگر یک یا دو سال دیگر کار کنید و سابقهتان به سقف ۳۰ یا ۳۵ سال برسد، ضریب حقوق از ۶۶-۷۰ درصد به ۱۰۰ درصد میرسد. این یک یا دو سال کار اضافی گاهی حقوق ماهانه را تا ۳۰-۴۰ درصد افزایش دائمی میدهد.
تنظیم دقیق زمان بازنشستگی
بازنشستگی در ماههای ابتدایی سال (فروردین تا خرداد) معمولاً بهدلیل همپوشانی افزایش سنواتی شاغلین و بازنشستگان، حقوق ماههای اول را بالاتر میبرد. همچنین اگر در سالی بازنشسته شوید که طرح همسانسازی اجرا میشود، حقوق پایه شما برای همیشه بالاتر محاسبه خواهد شد.
ترکیب چند مورد از این روشها با هم (مثلاً ارتقای پست + اضافهکاری + خرید سربازی + استفاده از ایثارگری) میتواند حقوق بازنشستگی را در مقایسه با حالت عادی تا دو برابر افزایش دهد، بدون اینکه حتی یک ریال غیرقانونی پرداخت شود.
پرسشهای متداول درباره محاسبه حقوق بازنشستگی در ایران
-
حقوق بازنشستگی بر اساس چند سال آخر محاسبه میشود؟
در همه صندوقها (تأمین اجتماعی، کشوری و لشگری) فقط متوسط حقوق مشمول کسر حق بیمه دو سال آخر (۲۴ ماه آخر) ملاک است. حقوق ۱۰ یا ۲۰ سال قبل هیچ تأثیری ندارد.
-
اگر ۳۵ سال بیمه پرداخته باشم بیشتر از کسی که ۳۰ سال پرداخته میگیرد؟
در تأمین اجتماعی خیر، سقف تأثیرگذار ۳۰ سال است و بیشتر از آن فقط ضریب خیلی کمی اضافه میکند. در کشوری و لشگری برای برخی مشاغل تا ۳۵ سال تأثیر دارد ولی تفاوت زیاد نیست.
-
حقوق بازنشستگی من چقدر از آخرین حقوقم خواهد بود؟
در حالت عادی و با ۳۰ سال سابقه، تقریباً ۷۰ تا ۸۵ درصد آخرین حقوق مشمول کسر حق بیمه (نه کل فیش). هرچه دو سال آخر حقوق بالاتری داشته باشید درصد نزدیکتر به ۱۰۰ میشود.
-
اضافهکاری در حقوق بازنشستگی حساب میشود؟
فقط اگر بهطور مستمر و منظم در دو سال آخر پرداخت شود و مشمول کسر حق بیمه باشد، بله. اضافهکاری موردی یا گاهبهگاه هیچ تأثیری ندارد.
-
اگر در دو سال آخر مرخصی بدون حقوق بروم حقوق بازنشستگیام کم میشود؟
بله، خیلی زیاد. چون حقوق آن ماهها صفر یا بسیار پایین محاسبه میشود و متوسط دو سال آخر بهشدت افت میکند.
-
سربازی را میتوانم بخرم تا حقوقم بیشتر شود؟
بله، تا حداکثر ۲ سال و اگر در مشاغل سخت و زیانآور باشید تا ۳ سال. این سابقه هم به تعداد سالها اضافه میشود و هم متوسط حقوق را کمی بالا میبرد.
-
اگر مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری بگیرم حقوق بازنشستگیام بیشتر میشود؟
در صندوق کشوری و لشگری بله، مستقیماً ضریب حقوق و متوسط دو سال آخر بالا میرود. در تأمین اجتماعی خیر، مدرک تأثیری ندارد.
-
حقوق بازنشستگی هر سال چقدر افزایش پیدا میکند؟
هر سال هیئت دولت درصد افزایش حقوق بازنشستگان را تصویب میکند (معمولاً بین ۲۰ تا ۵۰ درصد در سالهای اخیر) و گاهی طرح همسانسازی یا متناسبسازی جداگانه اجرا میشود.
-
اگر قبل از موعد بازنشسته شوم (مثلاً با ۲۰ یا ۲۵ سال سابقه) حقوقم چقدر کم میشود؟
به نسبت سابقه به ۳۰ سال محاسبه میشود. مثلاً با ۲۰ سال سابقه تقریباً دو سوم حقوق کامل را میگیرید.
-
آیا میتوانم بعد از بازنشستگی دوباره شاغل شوم و حقوق هر دو را بگیرم؟
بله، کاملاً قانونی است. حقوق بازنشستگی قطع نمیشود و میتوانید دوباره بیمه شوید (بهجز برخی استثنائات در نیروهای مسلح). بسیاری از بازنشستگان این کار را میکنند تا حقوق دوم هم بگیرند.
ممنون که تا پایان مقاله”حقوق بازنشستگی چطور محاسبه می شود؟“همراه ما بودید
بیشتر بخوانید:
- کدام بیمه عمر بازنشستگی دارد؟
- بازنشستگان تامین اجتماعی چگونه بیمه تکمیلی شوند؟
- چگونه فیش حقوقی بازنشستگان نیروهای مسلح را بگیریم؟
- حق عائله مندی بازنشستگان کشوری چقدر است؟
- از کجا فیش حقوقی بازنشستگان تامین اجتماعی بگیریم؟
- بازنشستگی بیمه عمر پاسارگاد چند سال است؟
- بازنشستگی بیمه کشاورزی چند ساله است؟
- بازنشستگی آرایشگری چند سال است؟
- بازنشستگی قهری چیست؟
- برای وام بازنشستگان تامین اجتماعی چه مدارکی لازم است؟
- برای وام بازنشستگان تامین اجتماعی به کجا مراجعه کنیم؟
- کشاورزان چگونه خود را بیمه می کنند و حقوق بازنشستگی می گیرند؟
- بازنشستگان برای چه کسانی میتوانند ضامن شوند؟
- آیا بازنشستگی ۳۵ سال است؟
- آیا یارانه بازنشستگان قطع می شود؟
- اجرای قانون افزایش سن بازنشستگی از چه سالی است؟
- آیا بازنشستگان می توانند در آزمون وکالت شرکت کنند؟
- بیمه تکمیلی بازنشستگان تامین اجتماعی چیست؟
- بیمه تکمیلی بازنشستگان آموزش و پرورش چیست؟
نظرات کاربران