آیا خرید طلا برای حفظ ارزش پول خمس دارد؟

آیا خرید طلا برای حفظ ارزش پول خمس دارد؟، در دوران نوسانات اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی ناشی از تورم، بسیاری از افراد به خرید طلا (شامل سکه و شمش) به عنوان یک دارایی امن برای حفظ قدرت خرید و جلوگیری از زیان روی می‌آورند. این عمل، هرچند یک تدبیر مالی منطقی محسوب می‌شود، اما از منظر احکام فقهی اسلام، به ویژه حکم خمس، پرسش‌های مهمی را ایجاد می‌کند. آیا دارایی‌ای که از درآمد کسب شده و صرفاً برای فرار از تورم نگهداری می‌شود، مشمول حکم خمس است؟ پاسخ به این سؤال، مستلزم تفکیک بین «اصل پول»، «قصد مالک» و «سود ناشی از تورم» است تا تکلیف شرعی مکلفان به درستی روشن شود.

آیا خرید طلا برای حفظ ارزش پول خمس دارد؟

موضوع خمس طلا، به خصوص زمانی که با هدف حفظ ارزش پول (به جای استفاده زینتی یا تجارت) خریداری شده باشد، دارای جزئیات فقهی است که بسته به نظر مرجع تقلید می‌تواند کمی متفاوت باشد.

در پاسخ به این سؤال که آیا خرید طلا برای حفظ ارزش پول خمس دارد؟ باید دو بخش اصلی را از هم تفکیک کرد:

۱. اصل طلا (قیمت خرید)

به طور کلی، هر مالی که از درآمد سالانه کسب (حقوق، فروش، درآمد شغلی و…) به دست آمده باشد و تا پایان سال خمسی (سال مالی که برای خود تعیین کرده‌اید) به مصرف هزینه‌های زندگی (مؤونه) نرسد، مشمول خمس است.

• اگر پول خرید طلا از درآمد کسب یک سال باشد: اگر شما طلا را با پولی خریده‌اید که مربوط به درآمد کسب همان سال است و تا پایان سال خمسی آن را نفروخته‌اید و به مصرف زندگی نرسانده‌اید، اصل طلا (قیمت خرید) مشمول خمس می‌شود.
• اگر پول خرید طلا قبلاً مخمّس شده باشد: اگر طلا را با پولی خریده‌اید که قبلاً خمس آن پرداخت شده یا جزو هزینه‌های (مؤونه) سال‌های گذشته بوده است، اصل آن طلا خمس ندارد.

۲. افزایش ارزش طلا (سود ناشی از تورم یا گرانی)

در مورد افزایش قیمت طلا (که به آن «ترقی قیمت» گفته می‌شود)، نیت شما از خرید طلا اهمیت پیدا می‌کند:

خمس طلا چگونه است ؟

احکام خمس طلا به چند عامل اصلی بستگی دارد: منبع مالی خرید طلا، نوع طلا (زینتی یا غیر زینتی)، و قصد شما از نگهداری طلا.

طلای زینتی (برای بانوان)

اگر طلا صرفاً برای زینت و استفاده بانوان خریداری شده باشد، حکم آن به شرح زیر است:

• اگر به مقدار شأن و نیاز متعارف شخص باشد:
  • خمس ندارد. این نوع طلا جزو مؤونه (هزینه‌های ضروری و متعارف زندگی) محسوب می‌شود، حتی اگر سال خمسی بر آن بگذرد.
• اگر بیش از شأن یا نیاز متعارف شخص باشد:
  • مقدار اضافی بر شأن یا نیاز، مشمول خمس است، در صورتی که تا پایان سال خمسی باقی بماند.

طلای غیر زینتی (شمش، سکه، طلای آب شده)

این نوع طلا، که معمولاً به قصد سرمایه‌گذاری یا حفظ ارزش پول خریداری می‌شود، حکم متفاوتی دارد و باید دو بخش آن جداگانه بررسی شود:

الف. خمس اصل طلا (قیمت خرید)

• اگر طلا (سکه، شمش و…) با استفاده از درآمد کسب همان سال خریداری شده باشد و تا پایان سال خمسی باقی بماند (به فروش نرسد یا به مصرف مؤونه نرسد)، اصل قیمت خرید آن مشمول خمس است.

ب. خمس افزایش قیمت (سود یا ترقی قیمت)

در این مورد، قصد شما از نگهداری طلا بسیار مهم است:

حکم شرعی بازار طلای مجازی چیست؟

حکم شرعی معاملات در بازار طلای مجازی (معمولاً طلای آب‌شده یا سکه که به‌صورت آنلاین معامله می‌شود) به ماهیت دقیق و شرایط انجام معامله بستگی دارد. دیدگاه مراجع تقلید حول محور صوری نبودن معامله و رعایت شرایط صحت بیع (خرید و فروش) است.

به طور کلی، این معاملات را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد که حکم شرعی متفاوتی دارند:

معاملات طلای مجازی صحیح و مجاز (طلای فیزیکی مبنا)

معاملات آنلاین طلا در صورتی که مبنای واقعی و عینی داشته باشند و شرایط زیر در آن‌ها رعایت شود، از نظر شرعی اشکال ندارد:

• وجود و عینیت کالا (طلا): مهم‌ترین شرط آن است که معامله صوری یا کاغذی نباشد؛ یعنی طلا (مانند طلای آب‌شده یا شمش) به صورت فیزیکی در انبار یا نزد فروشنده/کارگزار وجود داشته باشد و مالکیت آن به‌طور واقعی منتقل شود.
• امکان تحویل فیزیکی: خریدار باید در صورت تمایل، امکان دریافت فیزیکی طلای خریداری شده را داشته باشد، حتی اگر در عمل تصمیم به تحویل نگیرد و صرفاً به صورت مجازی یا در حساب نزد فروشنده نگهداری کند.
• مشخص بودن قیمت در لحظه: قیمت طلا در لحظه معامله باید کاملاً مشخص باشد و معامله بر اساس قیمت‌های آینده یا نوسانات نامشخص انجام نشود.
• رعایت قوانین و مقررات: معاملات نباید مغایر با قوانین رسمی و مصوب کشور باشد.

نتیجه: در صورتی که این معاملات در پلتفرم‌های دارای مجوز و معتبر انجام شوند و تمامی شرایط فقهی بیع (از جمله قصد جدی و انتقال مالکیت) رعایت گردد، اشکال شرعی ندارد.

معاملات طلای مجازی باطل و غیرمجاز (معاملات کاغذی)

معاملات طلای مجازی در صورتی که فاقد مبنای واقعی باشند، از نظر شرعی باطل بوده و سود حاصل از آن حرام است. این معاملات اغلب با نام‌های “معاملات کاغذی” یا “معاملات صوری” شناخته می‌شوند:

• عدم وجود عین خارجی (صوری بودن): اگر در معامله، هیچ طلای واقعی وجود نداشته باشد و صرفاً روی تفاوت قیمت‌ها شرط‌بندی شود یا صرفاً اختلاف قیمت (سود یا زیان) مبادله شود، این معامله باطل است و حکم قمار پیدا می‌کند.
• فقدان قصد جدی معامله: اگر نیت طرفین از ابتدا خرید و فروش طلا نباشد و صرفاً بر روی نوسانات قیمت توافق کنند (شبیه شرط‌بندی)، معامله صحیح نیست.
• نسیه به نسیه (عدم قبض و اقباض): اگر هم پول (ثمن) و هم طلا (مُثمن) هر دو به صورت نسیه و با وعده پرداخت در آینده نامشخص باشند، این نوع معامله نیز صحیح نیست.

سوالات متداول

• آیا به پولی که با آن طلا خریده‌ام خمس تعلق می‌گیرد؟

بله، اگر آن پول از درآمد سال کسب شما باشد و شما قبل از پایان سال خمسی آن را به مصرف هزینه‌های زندگی (مؤونه) نرسانده باشید، خمس به آن تعلق می‌گیرد.

• آیا به خود طلا، که برای حفظ ارزش پول خریده‌ام، خمس تعلق می‌گیرد؟

بله، اگر این طلا (مانند شمش، سکه، یا طلای آب‌شده) از درآمد سالانه تهیه شده باشد و تا سر سال خمسی شما باقی بماند، مشمول خمس است. این طلا در حکم پس‌انداز یا سرمایه است.

• آیا به افزایش قیمت طلا (ترقی قیمت) خمس تعلق می‌گیرد؟

خیر، اگر نیت شما صرفاً حفظ ارزش پول بوده باشد، به فتوای بسیاری از مراجع به ترقی قیمت (افزایش ناشی از تورم) خمس تعلق نمی‌گیرد، مگر اینکه آن را بفروشید.

• اگر طلا را بفروشم و سودی بکنم، خمس دارد؟

بله، سود حاصل از فروش، پس از کسر مقدار تورم اصل پول، جزء درآمد سال فروش محسوب می‌شود و اگر تا پایان آن سال باقی بماند، خمس دارد.

• آیا طلای زینتی که استفاده می‌شود، خمس دارد؟

خیر، طلای زینتی بانوان اگر به مقدار متعارف و در شأن استفاده شود، جزو مؤونه محسوب شده و خمس ندارد، حتی اگر سال‌ها بگذرد.

• اگر طلا را با پولی که خمسش داده شده بخرم، چطور؟

اصل طلا دیگر خمس ندارد. فقط در صورت قصد تجارت و کسب سود، افزایش قیمت آن ممکن است در آینده مشمول خمس شود.

• اگر طلا را به قصد تجارت و کسب سود بخرم، حکم خمس چیست؟

هم اصل قیمت خرید و هم تمام افزایش قیمت (ترقی قیمت) در سر سال خمسی مشمول خمس است، زیرا مال‌التجاره محسوب می‌شود.

• آیا سکه طلا (به قصد حفظ ارزش پول) مشمول خمس می‌شود؟

بله، سکه طلا جزو زیورآلات مصرفی زنانه نیست و حکم همان سرمایه را دارد که اگر از سال بگذرد و خمسش قبلاً داده نشده باشد، خمس دارد.

• برای رفع اشکال خمس اصل طلا چه باید کرد؟

بهترین راه این است که قبل از خرید طلا، خمس پولی را که با آن طلا می‌خرید، بپردازید یا اینکه طلا را قبل از رسیدن سر سال خمسی، به عنوان هزینه زندگی یا مؤونه به مصرف برسانید (که در مورد سکه و شمش صدق نمی‌کند).

• بهترین اقدام برای اطمینان از حکم خمس چیست؟

استفتاء مستقیم از مرجع تقلید خود، با ذکر جزئیات نیت دقیق (حفظ ارزش یا تجارت) و منبع مالی خرید، بهترین راه برای اطمینان است.

سخن پایانی

به طور خلاصه، در پاسخ به این پرسش که آیا خرید طلا برای حفظ ارزش پول خمس دارد، باید گفت که احکام شرعی این موضوع به وضوح بر تمایز میان سرمایه و مؤونه (هزینه‌های زندگی) استوار است. طلایی که به قصد استفاده زینتی متعارف تهیه شود، خمس ندارد؛ اما طلایی که به قصد سرمایه‌گذاری یا حفظ ارزش پول از درآمد سالانه خریداری شود و تا سر سال خمسی باقی بماند، در حکم سرمایه تلقی شده و اصل قیمت خرید آن مشمول خمس می‌شود. اگرچه به فتوای اکثر مراجع، افزایش قیمت ناشی از تورم (ترقی قیمت) تا زمانی که طلا فروخته نشود، خمس ندارد. بنابراین، هر فرد مکلف باید با توجه به نیت خود از نگهداری طلا و با مشورت و استفتاء از مرجع تقلید خویش، نسبت به پرداخت سهم الهی (خمس) اقدام نماید تا از پاک بودن دارایی و معاملات خود اطمینان حاصل کند.

ممنون که تا پایان مقاله”آیا خرید طلا برای حفظ ارزش پول خمس دارد؟“همراه ما بودید.

بیشتر بخوانید:

• برای دریافت سود سهام عدالت چه باید کرد؟
• برای حفظ سرمایه چه طلایی بخریم؟
• برای حفظ ارزش پول طلا بخریم یا دلار؟
• بانک چند درصد سود می دهد؟
• آیا سود بانکی حرام است؟
• آیا خرید طلا برای حفظ ارزش پول خمس دارد؟
• اگر سود سهام عدالت واریز نشد به کجا مراجعه کنیم؟
• از کجا بفهمیم سود سهام به کدام حساب واریز میشود؟
• از کجا بفهمم سود سهام عدالت واریز شده است؟
• 3 میلیارد چقدر سود بانکی دارد؟