بازنشستگی بهتر است یا از کار افتادگی؟، در ایران وقتی بحث حقوق بازنشستگی یا مستمری پیش می‌آید، یکی از پرتکرارترین سوال‌ها این است که «بالاخره بازنشستگی عادی بهتر است یا ازکارافتادگی؟» خیلی‌ها تصور می‌کنند ازکارافتادگی یعنی حقوق بیشتری می‌دهد و زودتر می‌توان استراحت کرد، در حالی که عده‌ای دیگر معتقدند فقط بازنشستگی با ۳۰-۳۵ سال سابقه واقعی ارزش دارد.
حقیقت این است که هیچ‌کدام به‌صورت مطلق بهتر نیست؛ همه‌چیز به سه عامل اصلی بستگی دارد: وضعیت سلامتی واقعی شما، تعداد سال‌های سابقه بیمه و سن فعلی‌تان. این مقاله قرار است بدون تعارف و با اعداد و تجربیات واقعی به شما نشان دهد در چه شرایطی ازکارافتادگی به نفع شماست و در چه شرایطی باید تا آخرین روز کار کنید و عادی بازنشسته شوید تا بیشترین سود مالی و آرامش روانی را ببرید.
فهرست مطالب:
بازنشستگی بهتر است یا از کار افتادگی؟
بازنشستگی و ازکارافتادگی دو مفهوم کاملاً متفاوت در حقوق تأمین اجتماعی ایران هستند و اینکه کدام یک «بهتر» است، به شرایط جسمی، سن، میزان حقوق دریافتی، آینده شغلی و نیازهای شخصی شما بستگی دارد. بیایید این دو را دقیق و عملی مقایسه کنیم:
۱. بازنشستگی (ماده ۳۹ قانون تأمین اجتماعی و تبصره‌های آن)
- شرایط خاص) مزایا:
- حقوق بازنشستگی معمولاً بالاتر از مستمری ازکارافتادگی است (به‌خصوص اگر با ۳۰ سال سابقه و سن قانونی بازنشسته شوید).
- می‌توانید بعد از بازنشستگی دوباره کار کنید و حقوق کامل + حقوق جدید بگیرید (به شرط پرداخت حق بیمه مجدد).
- مستمری بازنشستگی تا آخر عمر پرداخت میشود و به بازماندگان (همسر، فرزندان، پدر و مادر واجد شرایط) هم ارث می‌رسد.
- اگر با ۳۵ سال سابقه بازنشسته شوید، حقوق شما تقریباً نزدیک به آخرین حقوق (یا میانگین دو سال آخر) میشود و سقف کسر ۷/۳۰ هم برداشته میشود.
معایب:
- باید به سن قانونی برسید (مرد: ۶۰ سال با ۲۰ سال سابقه یا ۵۰ سال با ۳۰ سال سابقه؛ زن: ۵۵۵ سال با ۲۰ سال یا ۴۵ سال با ۳۰ سال).
- اگر سابقه کم باشد (مثلاً ۲۰ سال) حقوق به نسبت پایین‌تر است.
۲. ازکارافتادگی کلی (ماده ۷۰ قانون تأمین اجتماعی)
وقتی کمیسیون پزشکی تأمین اجتماعی تشخیص دهد که شما حداقل ۶۶٪ ازکارافتاده هستید و توانایی انجام هیچ کار سابق یا مشابهی را ندارید.
مزایا:
- نیازی به رسیدن به سن بازنشستگی نیست. حتی در ۳۰-۴۰ سالگی هم می‌توانید مستمری بگیرید.
- حداقل سابقه مورد نیاز فقط ۱ سال در ۱۰ سال آخر است (اگر بیماری ناگهانی باشد حتی کمتر).
- مستمری ازکارافتادگی کلی دقیقاً مثل مستمری بازنشستگی محاسبه میشود (یعنی ۳۰/۳۵ × میانگین دستمزد دو سال آخر) و سقف کسر ۷/۳۰ ندارد.
- اگر بعداً بهبود پیدا کنید و کمیسیون تشخیص دهد توانایی کار دارید، مستمری قطع میشود، اما تا آن زمان حقوق کامل می‌گیرید.
- به بازماندگان هم ارث می‌رسد.
معایب:
- باید واقعاً ازکارافتاده باشید. کمیسیون پزشکی بسیار سخت‌گیر است و بسیاری از بیماری‌ها (مثل دیسک کمر، افسردگی متوسط، دیابت کنترل‌شده و…) را ۶۶٪ قبول نمی‌کند.
- اگر مشغول کار شوید و حق بیمه پرداخت شود، مستمری قطع میشود (برخلاف بازنشستگی که می‌توانید کار کنید).
- از نظر اجتماعی و روانی، برچسب «ازکارافتاده» برای خیلی‌ها سنگین است.
۳. ازکارافتادگی جزئی (بین ۳۳٪ تا ۶۵٪)
مستمری ندارد؛ فقط غرامت نقص مقطوع یکجا می‌دهد (۳۶ برابر مستمری ماهانه × درصد ازکارافتادگی). پس اصلاً قابل مقایسه با دو مورد قبلی نیست.
پس کدام بهتر است؟
- اگر سالم هستید و می‌توانید تا سن بازنشستگی کار کنید → بازنشستگی عادی با ۳۰-۳۵ سال سابقه خیلی بهتر است (حقوق بالاتر، امکان کار مجدد، آبرومندی اجتماعی).
- اگر بیماری یا حادثه جدی دارید که واقعاً نمی‌توانید کار کنید و کمیسیون پزشکی حداقل ۶۶٪ ازکارافتادگی تأیید کند → ازکارافتادگی کلی خیلی بهتر است چون زودتر و بدون نیاز به سن، حقوق کامل بازنشستگی را می‌گیرید.
- اگر بیماری‌تان متوسط است و احتمال تأیید ۶۶٪ کم است → بهتر است صبر کنید و با پرداخت حق بیمه اختیاری یا ادامه کار، سابقه را به ۳۰ سال برسانید و عادی بازنشسته شوید.
چالش‌های واقعی درخواست ازکارافتادگی در تأمین اجتماعی ایران
در ظاهر، مستمری ازکارافتادگی کلی بسیار وسوسه‌کننده است: حقوق کامل بازنشستگی بدون نیاز به سن و با سابقه خیلی کم. اما در عمل، مسیر گرفتن این مستمری یکی از سخت‌ترین و پراسترس‌ترین پروسه‌های اداری-پزشکی کشور است که سالانه هزاران نفر را ناامید می‌کند.
کمیسیون پزشکی؛ جایی که امید خیلی‌ها می‌میرد
کمیسیون‌های پزشکی تأمین اجتماعی به شدت محافظه‌کارانه عمل می‌کنند. حتی بیماری‌های بسیار سنگین مثل سرطان پیشرفته، MS شدید، نارسایی کلیوی دیالیزی یا قطع دو عضو هم گاهی زیر ۶۶ درصد ارزیابی می‌شوند. دلیلش ساده است: سازمان تأمین اجتماعی سالانه ده‌ها هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد و هر پرونده ازکارافتادگی کلی یعنی حداقل ۲۰ تا ۳۰ سال مستمری کامل به همراه دارد. بنابراین پزشکان معتمد سازمان موظف‌اند درصد را تا جایی که قانوناً ممکن است پایین نگه دارند. نتیجه این است که در سال ۱۴۰۳ فقط حدود ۱۴ درصد از متقاضیان ازکارافتادگی کلی موفق به گرفتن تأی ۶۶ درصد یا بیشتر شدند.
اعتراض به کمیسیون؛ ماراتنی چندساله
اگر در کمیسیون بدوی زیر ۶۶ درصد شدید، می‌توانید اعتراض کنید. اما اعتراض یعنی رفتن به کمیسیون تجدیدنظر (که معمولاً سخت‌گیرتر است)، سپس شورای پزشکی (که گاهی یک سال نوبت می‌دهد) و در نهایت دیوان عدالت اداری. این مسیر به طور متوسط ۳ تا ۵ سال طول می‌کشد و در این مدت هیچ مستمری دریافت نمی‌کنید. خیلی‌ها در همین مدت یا فوت می‌کنند یا مجبور می‌شوند با همان بیماری به کار برگردند.
بیماری‌های «غیرقابل قبول» برای ۶۶ درصد
در عمل، بیماری‌هایی مثل دیسک کمر شدید، آرتروز پیشرفته، افسردگی ماژور، دیابت با عوارض، میگرن مزمن، پارکینسون اولیه، ام‌اس در مراحل اولیه، سرطان در حال درمان و حتی نارسایی قلبی کلاس ۲-۳ معمولاً زیر ۵۰ درصد ارزیابی می‌شوند. تنها مواردی مثل کوری کامل دو چشم، قطع هر دو پا از بالای زانو، فلج کامل اندام‌ها، سرطان متاستاتیک غیرقابل درمان، نارسایی کلیوی مرحله آخر، یا بیماری نورون حرکتی پیشرفته تقریباً همیشه ۶۶ درصد یا بیشتر می‌گیرند.
مزایای پنهان و کمتر گفته‌شده بازنشستگی عادی
در مقابل، بازنشستگی عادی که خیلی‌ها آن را «معمولی» و کم‌ارزش می‌دانند، در حقیقت پر از مزایای پنهان و بلندمدت است که در درازمدت بسیار باارزش‌تر از مستمری ازکارافتادگی میشود.
آزادی کامل در انتخاب سبک زندگی پس از بازنشستگی
برخلاف مستمری‌بگیر ازکارافتادگی که اگر حتی یک روز حق بیمه رد شود مستمری‌اش قطع میشود، بازنشسته عادی می‌تواند بلافاصله بعد از بازنشستگی دوباره شاغل شود، شرکت بزند، حقوق چند ده میلیونی بگیرد و همزمان حقوق بازنشستگی کامل خود را هم دریافت کند. این یعنی امکان درآمد دوگانه یا حتی سه‌گانه (حقوق بازنشستگی + حقوق جدید + سود سرمایه‌گذاری). بسیاری از بازنشستگان تأمین اجتماعی الان با همین روش ماهانه بالای ۱۰۰-۱۵۰ میلیون درآمد دارند.
افزایش سالانه حقوق به مراتب بهتر
مستمری ازکارافتادگی هم مثل بازنشستگی هر سال افزایش می‌یابد، اما چون پایه مستمری ازکارافتاده‌ها معمولاً پایین‌تر است (به دلیل سابقه کمتر)، افزایش مطلق آن هم کمتر میشود. در حالی که کسی که با ۳۵ سال سابقه و آخرین حقوق بالا بازنشسته شده، هر سال افزایش ۲۰-۳۰ میلیونی در حقوق خواهد داشت. در ۱۰ سال آینده، اختلاف حقوق یک بازنشسته عادی با ۳۵ سال سابقه و یک ازکارافتاده با ۱۵ سال سابقه ممکن است به ۵۰-۷۰ میلیون در ماه برسد.
اعتبار اجتماعی و روانی بسیار بالاتر
در جامعه ایران، «بازنشسته» شدن یک افتخار و نشانه پشتکار ۳۰-۳۵ ساله است، اما «ازکارافتاده» شدن اغلب با ترحم یا حتی شک همراه است. خیلی از ازکارافتاده‌ها مجبورند مدام ثابت کنند که واقعاً بیمارند، در حالی که بازنشسته عادی بدون نیاز به اثبات چیزی، با افتخار می‌گوید «۳۰ سال کار کردم، حالا استراحت می‌کنم».
امکان خرید سابقه با هزینه معقول تا ۳۵ سال
از سال ۱۴۰۲ به بعد، تأمین اجتماعی اجازه داده افراد تا سقف ۳۵ سال سابقه بخرند (با نرخ حق بیمه ۲۷ درصد). یعنی اگر الان ۲۵ سال سابقه دارید و ۵۵ سالتان است، می‌توانید ۱۰ سال دیگر را یکجا بخرید و با حقوق تقریباً کامل و بدون نیاز به بیماری، بازنشسته شوید. هزینه این کار برای کسی با حقوق بالا شاید ۳-۴ میلیارد تومان باشد، اما در مقابل دریافت مادام‌العمر حقوق ۷۰-۱۰۰ میلیونی در ماه، سرمایه‌گذاری فوق‌العاده‌ای است که هیچ ربطی به ازکارافتادگی ندارد.
در نهایت، اگر سلامت نسبی دارید، هیچ چیز بهتر از این نیست که با حداکثر سابقه و در بهترین حالت ممکن بازنشسته شوید. ازکارافتادگی فقط وقتی واقعاً به صرفه و درست است که بیماری‌تان آنقدر شدید باشد که کمیسیون بدون شک ۶۶ درصد یا بیشتر بدهد؛ در غیر این صورت، صبر کردن و تکمیل سابقه همیشه انتخاب هوشمندانه‌تری است.
۱۰ پرسش متداول درباره بازنشستگی و ازکارافتادگی
-
آیا مستمری ازکارافتادگی کلی واقعاً بیشتر از حقوق بازنشستگی است؟
خیر. فرمول محاسبه هر دو دقیقاً یکسان است (۳۰ یا ۳۵ روز × میانگین دستمزد دو سال آخر ÷ ۳۰). فقط در ازکارافتادگی سقف کسر ۷/۳۰ برداشته میشود، ولی اگر شما با ۳۰-۳۵ سال سابقه بازنشسته شوید همین مزیت را دارید. پس معمولاً حقوق بازنشستگی با سابقه بالا بیشتر میشود.
-
اگر ۶۶٪ ازکارافتاده شوم، می‌توانم دوباره کار کنم و حقوق هم بگیرم؟
خیر. به محض اینکه حتی یک روز حق بیمه برایتان رد شود، مستمری ازکارافتادگی کلی قطع میشود. اما بازنشسته عادی می‌تواند بلافاصله کار کند و همزمان حقوق کامل بازنشستگی را هم بگیرد.
-
حداقل سابقه برای ازکارافتادگی کلی چقدر است؟
اگر بیماری ناگهانی (حادثه یا سکته) باشد حتی یک روز بیمه هم کافی است. اگر بیماری تدریجی باشد باید حداقل یک سال سابقه در ده سال آخر داشته باشید.
-
کدام بیماری‌ها تقریباً همیشه ۶۶٪ یا بیشتر می‌گیرند؟
کوری کامل دو چشم، قطع هر دو دست یا پا از مفاصل اصلی، فلج کامل چهار اندام، سرطان متاستاتیک غیرقابل کنترل، پیوند قلب یا ریه، ALS، نارسایی کلیوی دیالیزی دائم، آلزایمر پیشرفته و بیماری نورون حرکتی.
-
آیا با دیسک کمر و عمل جراحی می‌توانم ازکارافتاده شوم؟
در ۹۵٪ موارد خیر. حتی با چند عمل و تنگی کانال شدید معمولاً زیر ۴۰-۵۰٪ می‌دهند.
-
اگر ازکارافتاده شوم و بعداً بهتر شوم چه میشود؟
اگر کمیسیون پزشکی تشخیص دهد توانایی کار دارید، مستمری قطع میشود و باید سابقه را ادامه دهید یا عادی بازنشسته شوید.
-
آیا می‌توانم همزمان هم مستمری ازکارافتادگی بگیرم و هم سابقه بخرم؟
خیر. در مدت دریافت مستمری ازکارافتادگی کلی حق بیمه اختیاری یا اجباری پذیرفته نمی‌شود.
-
حقوق بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه چقدر است؟
تقریباً ۲۰/۳۰ یا ۲۰/۳۵ آخرین حقوق یا میانگین دو سال آخر (یعنی حدود ۵۷ تا ۶۶٪ حقوق کامل).
-
آیا بازنشسته تأمین اجتماعی می‌تواند در بخش خصوصی یا دولتی دوباره استخدام شود و حقوق دوگانه بگیرد؟
بله، کاملاً قانونی و بدون هیچ محدودیتی. فقط اگر دوباره در دستگاه دولتی با بودجه دولتی استخدام شود، یکی از حقوق‌ها قطع میشود.
-
کدام گزینه در بلندمدت پول بیشتری به خانواده می‌رساند؟
بازنشستگی با ۳۲-۳۵ سال سابقه، چون پایه حقوق بالاتر است و افزایش‌های سالانه مطلق بیشتری دارد؛ در ۲۰-۳۰ سال آینده اختلاف گاهی به چند صد میلیون در سال می‌رسد.
ممنون که تا پایان مقاله”بازنشستگی بهتر است یا از کار افتادگی؟“همراه ما بودید
بیشتر بخوانید:
- بازنشستگی کارگران ساختمانی چند سال است؟
- بازنشستگی قالی بافی چند سال است؟
- بازنشستگی رانندگان کامیون چند سال است؟
- بازنشستگی رانندگان تاکسی چند سال است؟
- بازنشستگی شهدا به چه کسانی تعلق می گیرد؟
- بازنشستگان فرهنگی جزو کدام دهک هستند؟
- بازنشستگان نیروهای مسلح جز کدام دهک هستند؟
- بازنشستگان حداقل‌بگیر چه کسانی هستند؟
- سایر سطوح بازنشستگان تامین اجتماعی چه کسانی هستند؟
- وام جامع بازنشستگان نفت چیست؟
- چطور حقوق بازنشستگی را افزایش دهیم؟
- حقوق بازنشستگی بیمه زنان خانه‌دار چقدر است؟
- حقوق بازنشستگی با ۲۸ سال سابقه چقدر است؟
- حقوق بازنشستگی با 20 سال سابقه چقدر است؟
- حقوق بازنشستگی با ۱۵ سال سابقه چقدر است؟
- ضوابط بازنشستگی همسران و فرزندان شهدا چیست؟
- چند ماه بعد از بازنشستگی حقوق واریز می شود؟
- چرا بازنشستگی در اسفند بهتر است؟
- حقوق بازنشستگی تا چند سال پرداخت می شود؟
- حقوق بازنشستگی زن بعد از فوت به چه کسانی می رسد؟
- ثبت نام وام ضروری بازنشستگان کشوری چه موقع است؟
- کارت بازنشستگی را از کجا بگیریم؟
- کدام بازنشستگان از بانک تجارت حقوق می گیرند؟
- وام کانون بازنشستگان تامین اجتماعی به چه کسانی تعلق می گیرد؟
- چه بازنشستگانی از بانک صادرات حقوق می گیرند؟
- حقوق بازنشستگان لشکری کی واریز می شود؟
- حقوق بازنشستگان زنان خانه دار چقدر است؟
- بازنشستگی بیمه اختیاری چقدر است؟
- بازنشستگی جانبازان 10 درصد چگونه است؟
- بازنشستگان خویش فرما چه کسانی هستند؟
- از کجا بفهمیم بیمه بازنشستگی داریم؟
- از کجا بفهمیم حقوق بازنشستگان واریز شده است؟
- اگر حقوق بازنشستگی واریز نشد به کجا مراجعه کنیم؟
- آیا بازنشستگی اجباری است؟
- آیا بازنشستگان کشوری بیمه عمر دارند؟
- آیا بازنشستگان معاف از مالیات هستند؟
- آیا بازنشستگان فولاد جزو بازنشستگان کشوری هستند؟
- آیا بازنشستگان معاف از مالیات هستند؟
- آیا بازنشستگان می توانند کار کنند؟
- بازنشستگان وزارت کشور شامل چه کسانی میشود؟
- بازنشستگان کشوری چه کسانی هستند؟
- بازنشستگان لشکری چه کسانی هستند؟
- بازنشستگی سختی کار چند سال است؟
- آیا بازنشستگان حکم کارگزینی دارند؟
- آیا استفاده نکردن از بیمه بیکاری در بازنشستگی تأثیر دارد؟
- آیا بازنشستگان تامین اجتماعی جز بازنشستگان کشوری هستند؟
- بازنشستگی بیمه روستایی چند سال است؟
- بازنشستگی نیروهای مسلح چند سال است؟
- بیمه تکمیلی بازنشستگان کشوری چیست؟
- بیمه منزلت بازنشستگان چیست؟
- کسور بازنشستگی چیست؟
- فرق بین بازنشستگان و مستمری بگیران چیست؟
- حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی از کجا تامین می شود؟
- برای گرفتن کارت کانون بازنشستگان تامین اجتماعی چه باید کرد؟
- کانون بازنشستگان تامین اجتماعی تا چه ساعتی باز است؟
- کارت کانون بازنشستگان به چه دردی میخوره؟
- کانون بازنشستگان تامین اجتماعی زیر نظر کدام ارگان است؟
- وظایف کانون بازنشستگان چیست؟
نظرات کاربران