معاملات آپشن در بورس چیست؟، معاملات آپشن (اختیار معامله) یکی از ابزارهای مالی مشتقه در بازار بورس است که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا حق خرید یا فروش دارایی‌های پایه مانند سهام، کالاها یا ارزها را در یک تاریخ مشخص و با قیمت معین داشته باشند، بدون آنکه الزامی برای انجام آن داشته باشند. این ابزار به دلیل ویژگی‌های خاص خود، از جمله امکان مدیریت ریسک و بهره‌برداری از نوسانات بازار، به طور گسترده در بین معامله‌گران حرفه‌ای و سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، معاملات آپشن به دلیل پیچیدگی‌های خاص و نیاز به استراتژی‌های دقیق، ممکن است برای سرمایه‌گذاران مبتدی چالش‌برانگیز باشند.
فهرست مطالب:
معاملات آپشن در بورس چیست؟
معاملات آپشن (اختیار معامله) یکی از ابزارهای مالی مشتقه در بازارهای بورس است که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا حق خرید یا فروش دارایی‌های پایه، مانند سهام، با قیمت مشخصی در تاریخ معین را داشته باشند. این قراردادها به خریدار اختیار می‌دهند که در زمان مقرر، دارایی را خریداری یا بفروشد، اما هیچ الزامی برای انجام این عمل ندارد.
در معاملات آپشن، دو طرف اصلی حضور دارند:
-
خریدار اختیار معامله که هزینه‌ای به نام «پریمیوم» برای دریافت این حق می‌پردازد.
-
فروشنده اختیار معامله که در ازای دریافت پریمیوم، مسئولیت انجام معامله در صورت استفاده از حق خرید یا فروش را بر عهده می‌گیرد.
انواع معاملات آپشن
-
اختیار خرید (Call Option): به خریدار این امکان را می‌دهد که دارایی پایه را در تاریخ معین با قیمت مشخص خریداری کند.
-
اختیار فروش (Put Option): به خریدار این امکان را می‌دهد که دارایی پایه را در تاریخ معین با قیمت مشخص بفروشد.
مفاهیم مهم در معاملات آپشن
در ادامه مفاهیم مختلفی در خصوص قراردادهای اختیار معامله که معامله‌گران با آن‌ها مواجه می‌شوند، آورده شده است:
-
دارایی پایه: دارایی پایه به دارایی‌ای اطلاق می‌شود که قرارداد اختیار معامله بر اساس آن منعقد شده است. این دارایی می‌تواند یک ورقه بهادار یا مجموعه‌ای از اوراق بهادار باشد.
-
اتاق پایاپای: اتاق پایاپای واحدی در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است که مسئول محاسبه وجوه تضمین، انجام تسویه حساب‌ها، پایاپای و اعمال قراردادهای اختیار معامله است.
-
اعمال قرارداد اختیار معامله: اعمال قرارداد به استفاده از حق خود در یک قرارداد اختیار معامله گفته می‌شود. این عمل ممکن است شامل خرید یا فروش دارایی پایه باشد.
-
اندازه قرارداد اختیار معامله: اندازه قرارداد اختیار معامله به تعداد دارایی پایه‌ای که فروشنده در این قرارداد موظف به خرید یا فروش آن می‌شود، اطلاق می‌شود.
-
دوره معاملاتی: دوره معاملاتی به مدت زمانی اطلاق می‌شود که از اولین روز تا آخرین روز معاملاتی قرارداد اختیار معامله ادامه دارد.
-
اولین روز و آخرین روز معاملاتی: اولین روز معاملاتی، روزی است که امکان معامله قرارداد اختیار معامله آغاز می‌شود و آخرین روز معاملاتی، آخرین روزی است که امکان معامله این قرارداد در بازار مشتقه وجود دارد.
-
سررسید یا انقضای قرارداد اختیار معامله: سررسید به تاریخی اطلاق می‌شود که پس از آن قرارداد اختیار معامله منقضی شده و دیگر قابل اجرا نخواهد بود.
-
وجه تضمین: وجه تضمین مبلغی است که برای اطمینان از انجام تعهدات قرارداد از فروشنده اختیار خرید یا فروش دریافت می‌شود.
-
وجه تضمین اولیه: وجه تضمین اولیه به مبلغی گفته می‌شود که برای تضمین انجام تعهدات، در زمان اتخاذ موقعیت باز در قراردادهای اختیار معامله از فروشنده اختیار خرید یا فروش دریافت می‌شود.
-
وجه تضمین لازم: پس از ثبت سفارشات فروش، مبلغ نهایی وجه تضمین با عنوان «وجه تضمین لازم» توسط بورس محاسبه و اعلام می‌شود. معامله‌گران باید حداقل ۷۰ درصد از این مبلغ را در حساب خود داشته باشند تا از دریافت اخطاریه افزایش وجه تضمین جلوگیری کنند.
-
قیمت اعمال قرارداد: قیمت اعمال قرارداد به قیمت توافقی خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله گفته می‌شود که برای خرید یا فروش دارایی پایه تعیین می‌شود.
-
قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله: قیمت پایانی هر قرارداد اختیار معامله، قیمتی است که بورس پس از پایان هر روز معاملاتی محاسبه و اعلام می‌کند.
-
موقعیت‌های باز: موقعیت‌های باز به موقعیت‌های معامله‌گر در هر نماد معاملاتی گفته می‌شود که می‌تواند به صورت خرید یا فروش باشد. موقعیت باز خرید نشان‌دهنده ادامه‌دار بودن حق استفاده از اختیار است و موقعیت باز فروش نشان‌دهنده ادامه تعهدات فروش در قرارداد اختیار معامله است.
-
بستن موقعیت: بستن موقعیت باز فروش با اتخاذ موقعیت خرید در همان نماد معاملاتی یا سلب اختیار دارنده موقعیت باز خرید با اتخاذ موقعیت فروش در همان نماد معاملاتی صورت می‌گیرد.
-
تسویه نقدی و فیزیکی: تسویه قرارداد اختیار معامله به دو روش نقدی و فیزیکی انجام می‌شود. در تسویه نقدی، اتاق پایاپای وجه مربوطه را از حساب دارندگان موقعیت باز فروش به حساب دارندگان موقعیت باز خرید منتقل می‌کند. در تسویه فیزیکی، دارایی پایه موضوع قرارداد به کد مالکیت دارنده موقعیت باز خرید یا فروش منتقل می‌شود و وجه آن از حساب کارگزار کسر شده و به حساب کارگزار طرف مقابل واریز می‌شود.
-
قیمت اختیار یا پرمیوم (Premium): قیمت پرمیوم یا قیمت اختیار در قرارداد آپشن، قیمتی است که خریدار بابت خرید حق اختیار از فروشنده پرداخت می‌کند. این قیمت معمولاً همان مبلغی است که برای حق استفاده از اختیار در هنگام معامله پرداخت می‌شود و به عنوان قیمت قرارداد در نظر گرفته می‌شود.
کاربردهای اصلی معاملات آپشن در بورس
معاملات آپشن به دلیل ویژگی‌های خاص خود، کاربردهای زیادی در بازارهای مالی دارند که به سرمایه‌گذاران و معامله‌گران کمک می‌کند تا ریسک‌ها را مدیریت کرده و فرصت‌های سودآوری ایجاد کنند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین کاربردهای آپشن‌ها در بورس آورده شده است:
مدیریت ریسک (Hedging)
یکی از مهم‌ترین کاربردهای آپشن‌ها، استفاده از آن‌ها به عنوان ابزاری برای مدیریت ریسک است. با خرید اختیار خرید (Call Option) یا اختیار فروش (Put Option)، سرمایه‌گذاران می‌توانند در برابر نوسانات ناگهانی قیمت دارایی‌های پایه مانند سهام، کالاها یا ارزها محافظت کنند. به این ترتیب، در صورتی که بازار برخلاف پیش‌بینی حرکت کند، معامله‌گر می‌تواند از ضرر جلوگیری کند.
سودآوری از نوسانات قیمت
آپشن‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که حتی از نوسانات کوچک قیمت‌ها سود ببرند. با توجه به اینکه اختیار معامله‌ها اهرم دارند، این امکان فراهم می‌شود که با سرمایه‌گذاری کمتر در حجم‌های بزرگ‌تر، از تغییرات کوچک قیمت‌ها سود زیادی کسب کنند.
افزایش بازدهی (Leverage)
معاملات آپشن به دلیل اهرم مالی که دارند، می‌توانند بازدهی سرمایه‌گذاری را افزایش دهند. با خرید آپشن‌ها، معامله‌گران می‌توانند به میزان کمتری نسبت به خرید مستقیم دارایی، در موقعیت‌های بزرگتری قرار گیرند. این اهرم مالی به آن‌ها این امکان را می‌دهد که سود بیشتری کسب کنند، اگرچه باید توجه داشته باشند که این اهرم همچنین ریسک را نیز افزایش می‌دهد.
پوشش از افزایش یا کاهش قیمت‌ها (Speculation)
معامله‌گران می‌توانند با استفاده از آپشن‌ها برای پیش‌بینی حرکت قیمت دارایی‌ها، بدون اینکه الزامی به خرید یا فروش دارایی اصلی داشته باشند، به سود برسند. به‌طور خاص، اگر معامله‌گر پیش‌بینی کند که قیمت یک دارایی افزایش یا کاهش خواهد داشت، می‌تواند از اختیار خرید یا اختیار فروش استفاده کند تا از این پیش‌بینی‌ها سود ببرد.
تنظیم استراتژی‌های ترکیبی
آپشن‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که استراتژی‌های پیچیده‌ای را برای کسب سود و کاهش ریسک ایجاد کنند. به عنوان مثال، می‌توانند از ترکیب آپشن‌های خرید و فروش برای ایجاد استراتژی‌های مختلفی مانند “استراتژی پوشش محافظتی” (Protective Put) یا “استراتژی استرادل” (Straddle) استفاده کنند که به آن‌ها اجازه می‌دهد در شرایط مختلف بازار سود ببرند.
کنترل هزینه‌ها و مدیریت پرتفوی
با استفاده از اختیار معامله، سرمایه‌گذاران می‌توانند هزینه‌های اضافی خرید و فروش دارایی‌های پایه را کاهش دهند. به جای خرید مستقیم سهام یا دارایی‌های دیگر، می‌توانند از اختیار معامله برای حفظ حق خرید یا فروش استفاده کنند و تنها در صورت نیاز آن را اعمال کنند.
انعطاف‌پذیری در بازارهای مختلف
آپشن‌ها نه تنها برای سهام، بلکه برای کالاها، ارزها و سایر دارایی‌ها نیز قابل استفاده هستند. این ویژگی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که در بازارهای مختلف و در شرایط مختلف اقتصادی به راحتی به سود دست یابند.
مزایا و معایب معاملات آپشن در بورس
معاملات آپشن، به عنوان ابزارهای مالی مشتقه، می‌توانند فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنند. با این حال، مانند هر ابزار مالی دیگری، این نوع معاملات نیز دارای مزایا و معایب خاص خود هستند که باید قبل از استفاده به آن‌ها توجه شود.
مزایای معاملات آپشن در بورس
-
مدیریت ریسک
یکی از بزرگ‌ترین مزایای آپشن‌ها، امکان مدیریت ریسک است. سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از اختیار خرید یا اختیار فروش، از کاهش ارزش دارایی‌های خود در شرایط نوسانی بازار جلوگیری کنند و در برابر خطرات و نوسانات قیمت‌ها پوشش ایجاد کنند. -
اهرم مالی (Leverage)
آپشن‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با پرداخت مبلغ کمتری به نام پریمیوم، به دارایی‌های بزرگ‌تر دسترسی پیدا کنند. این ویژگی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا بازده بیشتری از تغییرات کوچک قیمت‌ها کسب کنند. -
کاهش هزینه‌های معامله
به جای خرید مستقیم دارایی‌های پایه، سرمایه‌گذاران می‌توانند از اختیار معامله برای مدیریت موقعیت‌های خود استفاده کنند. این امر به کاهش هزینه‌های مرتبط با خرید و فروش سهام و دارایی‌های دیگر کمک می‌کند. -
سودآوری از نوسانات قیمت
معامله‌گران می‌توانند از نوسانات کوچک قیمت‌ها سود ببرند. این ویژگی باعث می‌شود که حتی در بازارهای نزولی یا نوسانی نیز فرصت‌های سودآوری وجود داشته باشد. -
تنوع استراتژی‌ها
آپشن‌ها این امکان را به سرمایه‌گذاران می‌دهند که استراتژی‌های پیچیده‌ای طراحی کنند، مانند استراتژی‌های پوشش محافظتی، استرادل، استرنگل و دیگر ترکیبات که به مدیریت بهتر ریسک‌ها و بهره‌برداری از شرایط مختلف بازار کمک می‌کند.
معایب معاملات آپشن در بورس
-
ریسک بالای از دست دادن کل سرمایه
یکی از معایب بزرگ آپشن‌ها، ریسک بالای از دست دادن کل سرمایه است. اگر پیش‌بینی بازار اشتباه باشد، سرمایه‌گذاران ممکن است تمام مبلغ پرداختی برای خرید پریمیوم را از دست بدهند، بدون آنکه به هیچ سودی برسند. -
پیچیدگی و نیاز به دانش تخصصی
معاملات آپشن نیازمند دانش پیچیده‌ای در مورد نحوه عملکرد بازار، استراتژی‌های مختلف و زمان‌بندی دقیق هستند. این موضوع می‌تواند برای سرمایه‌گذاران تازه‌کار یا کسانی که تجربه کمتری دارند چالش‌برانگیز باشد. -
هزینه‌های پریمیوم
برای خرید یک آپشن، سرمایه‌گذاران باید مبلغی به نام پریمیوم پرداخت کنند. این هزینه ممکن است برای برخی از معامله‌گران بار مالی زیادی ایجاد کند، خصوصاً اگر شرایط بازار به نفع آن‌ها نباشد و نتوانند از اختیار خود استفاده کنند. -
محدودیت زمانی
آپشن‌ها دارای تاریخ انقضا هستند و این ویژگی می‌تواند به معایب تبدیل شود. اگر بازار به طور ناگهانی حرکت نکند یا به موقع حرکت نکند، سرمایه‌گذار ممکن است مجبور شود اختیار معامله خود را از دست بدهد. -
ریسک برای فروشنده اختیار معامله
فروشندگان اختیار معامله (که به عنوان نویسندگان آپشن شناخته می‌شوند) ممکن است با ریسک‌های نامحدودی مواجه شوند. به‌ویژه اگر قیمت دارایی به شدت در خلاف جهت پیش‌بینی حرکت کند، آن‌ها باید دارایی پایه را به قیمت پایین‌تر بخرند یا بفروشند، که می‌تواند منجر به ضررهای بسیار زیاد شود. -
کارمزدهای بالا
در برخی موارد، معاملات آپشن ممکن است شامل کارمزدهای بالایی باشند که می‌توانند بر سود نهایی سرمایه‌گذار تأثیر منفی بگذارند. این کارمزدها به ویژه در معاملات بزرگ و پیچیده بیشتر به چشم می‌آید.
سوالات متداول
-
آیا معاملات آپشن برای همه سرمایه‌گذاران مناسب است؟
خیر، معاملات آپشن پیچیده هستند و نیاز به دانش فنی و تجربه دارند. برای سرمایه‌گذاران مبتدی ممکن است ریسک‌های زیادی داشته باشند.
-
آیا در معاملات آپشن می‌توانم از نوسانات کوچک بازار سود ببرم؟
بله، آپشن‌ها به شما این امکان را می‌دهند که از نوسانات کوچک قیمت‌ها سود ببرید، به ویژه با استفاده از اهرم مالی.
-
فرق بین اختیار خرید و اختیار فروش چیست؟
اختیار خرید (Call) به شما حق خرید دارایی با قیمت معین می‌دهد، در حالی که اختیار فروش (Put) به شما حق فروش دارایی با قیمت معین را می‌دهد.
-
سررسید در قرارداد آپشن چه معنایی دارد؟
سررسید تاریخی است که پس از آن، قرارداد اختیار معامله منقضی می‌شود و دیگر امکان اعمال آن وجود ندارد.
-
چه هزینه‌ای در معاملات آپشن وجود دارد؟
هزینه اصلی در معاملات آپشن، همان مبلغ پریمیوم است که برای خرید اختیار پرداخت می‌شود.
-
چگونه می‌توانم ریسک معاملات آپشن را مدیریت کنم؟
با استفاده از استراتژی‌های متنوع مانند پوشش محافظتی (Hedging) و استراتژی‌های ترکیبی می‌توان ریسک‌ها را کاهش داد.
-
آیا می‌توانم در آپشن‌ها اهرم مالی استفاده کنم؟
بله، آپشن‌ها به شما این امکان را می‌دهند که با سرمایه کمتری نسبت به خرید مستقیم دارایی، موقعیت‌های بزرگ‌تر را کنترل کنید.
-
آیا می‌توانم از معاملات آپشن برای محافظت از پورتفوی خود استفاده کنم؟
بله، آپشن‌ها به عنوان ابزار پوشش ریسک می‌توانند به شما کمک کنند تا از تغییرات ناگهانی قیمت‌ها در پورتفوی خود محافظت کنید.
-
آیا در معاملات آپشن ممکن است تمام پول خود را از دست بدهم؟
بله، در صورتی که پیش‌بینی بازار اشتباه باشد، ممکن است تمام مبلغ پریمیوم که برای خرید آپشن پرداخت کرده‌اید را از دست بدهید.
-
تفاوت بین تسویه نقدی و تسویه فیزیکی در آپشن‌ها چیست؟
در تسویه نقدی، وجه از حساب فروشنده به حساب خریدار منتقل می‌شود، در حالی که در تسویه فیزیکی، دارایی پایه به خریدار یا فروشنده منتقل می‌شود.
سخن پایانی
معاملات آپشن در بورس می‌توانند ابزاری کارآمد برای مدیریت ریسک و سودآوری از نوسانات بازار باشند، اما برای استفاده بهینه از این ابزار، نیاز به دانش و تجربه کافی در این زمینه است. در حالی که این ابزار می‌تواند فرصت‌های بزرگ سودآوری ایجاد کند، همانطور که با اهرم مالی و ریسک‌های متنوع همراه است، ممکن است باعث ضررهای قابل توجه نیز شود. بنابراین، قبل از ورود به بازار آپشن‌ها، ضروری است که معامله‌گران با مفاهیم پایه، استراتژی‌های مختلف و ریسک‌های موجود آشنا شوند تا تصمیمات آگاهانه و بهینه‌تری اتخاذ کنند.
ما همراه شما هستیم تا بازارهای مالی را گام‌به‌گام و ساده بیاموزید.
ممنون که تا پایان مقاله”معاملات آپشن در بورس چیست؟“همراه ما بودید.
بیشتر بخوانید:
نظرات کاربران