فرق سبدگردان و بازارگردان چیست؟، در بازارهای مالی، به‌ویژه بورس، دو نقش کلیدی به نام سبدگردان و بازارگردان وجود دارند که هر کدام وظایف و تأثیرات متفاوتی بر سرمایه‌گذاری و معاملات دارند. سبدگردان‌ها و بازارگردان‌ها، اگرچه هر دو در راستای بهبود عملکرد بازار فعالیت می‌کنند، اما اهداف، روش‌ها و حوزه‌های عملکردشان کاملاً متفاوت است.
سبدگردان‌ها بر مدیریت دارایی‌های سرمایه‌گذاران تمرکز دارند، در حالی که بازارگردان‌ها نقدشوندگی و ثبات بازار را تضمین می‌کنند. این مقاله با هدف توضیح تفاوت‌های اساسی بین سبدگردان و بازارگردان، مزایا و معایب هر یک، و نقش آنها در بازار سرمایه ایران تدوین شده است تا سرمایه‌گذاران بتوانند درک بهتری از این دو نقش و کاربردهای آنها داشته باشند.
فهرست مطالب:
فرق سبدگردان و بازارگردان چیست؟
سبدگردان و بازارگردان دو نقش متفاوت در بازارهای مالی، به‌ویژه بورس، دارند که هر کدام وظایف و اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند. در ادامه، تفاوت‌های این دو مفهوم به‌طور جامع و با جزئیات توضیح داده شده است:
۱. تعریف و نقش
- سبدگردان: سبدگردان (Portfolio Manager) فرد یا نهادی است که مدیریت دارایی‌های سرمایه‌گذاران را بر عهده می‌گیرد. سبدگردان با توجه به اهداف مالی، میزان ریسک‌پذیری و افق سرمایه‌گذاری مشتری، سبدی از دارایی‌ها (مانند سهام، اوراق قرضه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری) تشکیل می‌دهد و آن را مدیریت می‌کند. هدف سبدگردان، حداکثر کردن بازده سرمایه‌گذاری با توجه به استراتژی‌های مشخص و کاهش ریسک است.
- بازارگردان: بازارگردان (Market Maker) فرد یا نهادی است که با هدف افزایش نقدشوندگی و کاهش نوسانات غیرمنطقی قیمت در بازار، به خرید و فروش مستمر یک یا چند نماد خاص (معمولاً سهام یا اوراق) می‌پردازد. بازارگردان با ارائه پیشنهاد خرید و فروش (Bid و Ask) به‌صورت مداوم، از شکاف قیمتی زیاد بین عرضه و تقاضا جلوگیری می‌کند.
۲. هدف اصلی
- سبدگردان: هدف سبدگردان، مدیریت دارایی‌های سرمایه‌گذار برای کسب سود بلندمدت یا میان‌مدت است. این کار با انتخاب دارایی‌های متنوع و مدیریت ریسک انجام می‌شود. سبدگردان بر اساس قرارداد با مشتری، تصمیمات سرمایه‌گذاری می‌گیرد و سود و زیان مستقیماً به سرمایه‌گذار تعلق دارد.
- بازارگردان: هدف بازارگردان، حفظ نقدشوندگی و ثبات قیمت در بازار است. بازارگردان با تضمین وجود خریدار و فروشنده برای یک نماد، به روان شدن معاملات کمک می‌کند و از نوسانات شدید قیمت جلوگیری می‌کند. سود بازارگردان معمولاً از تفاوت قیمت خرید و فروش (Spread) تأمین می‌شود.
۳. نحوه فعالیت
- سبدگردان: سبدگردان بر اساس تحلیل‌های بنیادی، تکنیکال یا ترکیبی، سبد سرمایه‌گذاری را برای مشتری طراحی و مدیریت می‌کند. این شامل خرید، فروش یا نگهداری دارایی‌ها با توجه به شرایط بازار و اهداف مشتری است. سبدگردان معمولاً کارمزد ثابت یا درصدی از سود دریافت می‌کند.
- بازارگردان: بازارگردان به‌صورت مداوم در یک یا چند نماد خاص فعالیت می‌کند و سفارش‌های خرید و فروش را در سیستم معاملاتی ثبت می‌کند. این نهاد معمولاً با هماهنگی سازمان بورس و بر اساس قرارداد با شرکت‌های بورسی عمل می‌کند و از منابع مالی خود یا شرکت برای تأمین نقدینگی استفاده می‌کند.
۴. حوزه فعالیت
- سبدگردان: در حوزه مدیریت دارایی‌های فردی یا گروهی فعالیت می‌کند و تمرکز آن بر پرتفوی شخصی سرمایه‌گذاران است. سبدگردان‌ها معمولاً برای مشتریان با سرمایه بالا یا نهادهای مالی (مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری) کار می‌کنند.
- بازارگردان: در سطح بازار و برای نمادهای خاص فعالیت می‌کند. بازارگردان‌ها بیشتر در بازارهای بورس، فرابورس یا بازارهای مشتقه حضور دارند و به کل بازار خدمت‌رسانی می‌کنند.
۵. ریسک و مسئولیت
- سبدگردان: ریسک سرمایه‌گذاری به عهده مشتری است، اما سبدگردان مسئول تصمیم‌گیری حرفه‌ای و مطابق با استراتژی توافق‌شده است. در صورت زیان، سبدگردان کارمزد خود را دریافت می‌کند، مگر اینکه قرارداد خاصی وجود داشته باشد.
- بازارگردان: ریسک بازارگردان به نوسانات بازار و توانایی حفظ نقدشوندگی بستگی دارد. بازارگردان باید موجودی کافی برای خرید و فروش داشته باشد و در صورت عدم تعادل بازار، ممکن است متحمل زیان شود.
۶. مثال در بازار ایران
- سبدگردان: شرکت‌های سبدگردانی دارای مجوز از سازمان بورس، مانند سبدگردانی هدف یا البرز، برای مشتریان خود سبد سرمایه‌گذاری تشکیل می‌دهند و آن را مدیریت می‌کنند.
- بازارگردان: صندوق‌های بازارگردانی مانند صندوق اختصاصی بازارگردانی آرمان اقتصاد برای نمادهای خاص (مثلاً سهام بانک ملت) فعالیت می‌کنند تا نقدشوندگی را تضمین کنند.
سبدگردان بر مدیریت دارایی‌های مشتری با هدف کسب سود تمرکز دارد، در حالی که بازارگردان نقدشوندگی و ثبات بازار را برای یک نماد خاص تأمین می‌کند. سبدگردان به‌صورت شخصی‌سازی‌شده برای مشتری کار می‌کند، اما بازارگردان در سطح بازار و برای عموم فعال است. انتخاب بین این دو به نیاز سرمایه‌گذار بستگی دارد: اگر هدف مدیریت حرفه‌ای دارایی باشد، سبدگردان مناسب است؛ اما اگر نقدشوندگی و ثبات قیمت یک سهم مدنظر باشد، بازارگردان نقش کلیدی دارد.
مزایای سبدگردانی
- کسب سود بیشتر برای سرمایه‌گذار: سبدگردانان با تخصص و تجربه خود می‌توانند اوراق بهادار مناسب را در زمان مناسب خرید و فروش کنند و به این ترتیب سود بیشتری برای سرمایه‌گذار کسب کنند.
- مدیریت ریسک: سبدگردانان با استفاده از روش‌های مختلف، ریسک سرمایه‌گذاری را مدیریت می‌کنند و از ضررهای احتمالی سرمایه‌گذار جلوگیری می‌کنند.
- صرفه‌جویی در وقت و انرژی: سبدگردانی به سرمایه‌گذارانی که وقت یا تخصص کافی برای مدیریت سبد خود را ندارند، کمک می‌کند تا به راحتی و بدون صرف وقت و انرژی، سرمایه‌گذاری خود را مدیریت کنند.
- دسترسی به تخصص و تجربه: سبدگردانان از متخصصان و کارشناسان مجرب بازار سرمایه هستند که می‌توانند از دانش و تجربه خود برای سودآوری بیشتر سرمایه‌گذار استفاده کنند.
معایب سبدگردانی
- هزینه‌های سبدگردانی: سبدگردانان در ازای خدمات خود، درصدی از سود سبد را به عنوان کارمزد دریافت می‌کنند.
- محدودیت در انتخاب اوراق بهادار: در برخی از روش‌های سبدگردانی، سرمایه‌گذار ممکن است در انتخاب اوراق بهادار محدودیت داشته باشد.
- احتمال عدم کسب سود: هیچ تضمینی برای کسب سود در سبدگردانی وجود ندارد و سرمایه‌گذار ممکن است در نهایت با ضرر مواجه شود.
انواع سبدگردانی
- سبدگردانی اختصاصی: در این روش، سبدگردانی به طور انحصاری برای هر سرمایه‌گذار و با توجه به شرایط و نیازهای او طراحی می‌شود.
- سبدگردانی عمومی: در این روش، سبدگردانی برای گروهی از سرمایه‌گذاران با شرایط مشابه طراحی می‌شود.
- سبدگردانی مختلط: در این روش، از ترکیبی از سبدگردانی اختصاصی و عمومی استفاده می‌شود.
مراحل سبدگردانی
- انعقاد قرارداد: سرمایه‌گذار با شرکت سبدگردان قرارداد می‌بندد و شرایط سبدگردانی را مشخص می‌کند.
- تحلیل بازار و انتخاب اوراق بهادار: سبدگردان با تحلیل بازار و بررسی عوامل مختلف، اوراق بهادار مناسب را برای سبد سرمایه‌گذار انتخاب می‌کند.
- خرید و فروش اوراق بهادار: سبدگردان با توجه به استراتژی سبدگردانی، اوراق بهادار را در زمان مناسب خرید و فروش می‌کند.
- مدیریت ریسک: سبدگردان با استفاده از روش‌های مختلف، ریسک سرمایه‌گذاری را مدیریت می‌کند.
- ارائه گزارش‌های دوره‌ای: سبدگردان به طور دوره‌ای به سرمایه‌گذار گزارش عملکرد سبد را ارائه می‌دهد.
نکات مهم در انتخاب سبدگردان
- سابقه و مجوز شرکت سبدگردان: قبل از انتخاب سبدگردان، حتماً از سابقه و مجوز شرکت سبدگردان از سازمان بورس و اوراق بهادار اطمینان حاصل کنید.
- سابقه و تجربه سبدگردان: سبدگردان باید از تجربه و دانش کافی در زمینه بازار سرمایه برخوردار باشد.
- هزینه‌های سبدگردانی: قبل از انعقاد قرارداد، از هزینه‌های سبدگردانی و نحوه محاسبه آنها مطلع شوید.
- استراتژی سبدگردانی: از سبدگردان در مورد استراتژی سبدگردانی و نحوه مدیریت سبد خود سوال کنید.
- محدودیت‌های سبدگردانی: از محدودیت‌های احتمالی سبدگردانی، مانند محدودیت در انتخاب اوراق بهادار، مطلع شوید.
نهادهای مجاز به انجام بازارگردانی در ایران
طبق ماده 84 آیین‌نامه اجرایی تبادل اوراق بهادار مصوب سازمان بورس و اوراق بهادار، نهادهای زیر می‌توانند به انجام فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار ایران بپردازند:
-
کارگزاری‌های دارای مجوز:
- کارگزاری‌ها به عنوان یکی از نهادهای اولیه بازار سرمایه، می‌توانند با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان بازارگردان در معاملات اوراق بهادار شرکت کنند.
- برای دریافت مجوز بازارگردانی، کارگزاری‌ها باید شرایط و معیارهای تعیین شده توسط سازمان بورس را مانند سابقه فعالیت، توان مالی، تخصص و تجربه در بازارگردانی را احراز کنند.
-
شرکت‌های تامین سرمایه:
- شرکت‌های تامین سرمایه به عنوان نهادهای واسطه در بازار سرمایه، می‌توانند با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان بازارگردان در معاملات اوراق بهادار شرکت کنند.
- شرکت‌های تامین سرمایه برای دریافت مجوز بازارگردانی، باید شرایط و معیارهای تعیین شده توسط سازمان بورس را مانند توان مالی، تخصص و تجربه در بازارگردانی، تعهد به انجام تعهدات را احراز کنند.
-
سایر نهادهای مجاز:
- سازمان بورس و اوراق بهادار می‌تواند با بررسی شرایط و توانایی سایر نهادها، به آنها مجوز بازارگردانی در اوراق بهادار خاص را اعطا کند.
- این نهادها باید توانایی و تخصص لازم برای انجام فعالیت بازارگردانی را داشته باشند و تعهدات مربوط به این فعالیت را به طور کامل انجام دهند.
نکات مهم:
- اخذ مجوز: تمامی نهادهایی که قصد دارند به فعالیت بازارگردانی بپردازند، باید از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز لازم را اخذ کنند.
- رعایت ضوابط و مقررات: بازارگردانان موظفند فعالیت خود را طبق ضوابط و مقررات ابلاغی از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار انجام دهند.
- نظارت سازمان بورس: سازمان بورس و اوراق بهادار بر فعالیت بازارگردانان نظارت می‌کند و در صورت مشاهده هرگونه تخلفی، با آنها برخورد خواهد کرد.
هدف از ارائه مجوز بازارگردانی به نهادهای مختلف، افزایش نقدشوندگی، ثبات و شفافیت در معاملات اوراق بهادار و در نهایت، توسعه و ارتقای بازار سرمایه ایران است.
پرسش‌های متداول
-
سبدگردان کیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
- سبدگردان متخصصی است که به مدیریت سبد اوراق بهادار سرمایه‌گذاران می‌پردازد. هدف سبدگردان کسب سود برای سرمایه‌گذاران از طریق انتخاب و خرید و فروش اوراق بهادار مناسب در زمان‌های مناسب است.
-
بازارگردان کیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
- بازارگردان متخصصی است که به ایجاد نقدشوندگی و ثبات در معاملات اوراق بهادار در بازار می‌پردازد. بازارگردان با خرید و فروش اوراق بهادار به طور مستمر، عرضه و تقاضا را در بازار متعادل می‌کند و از نوسانات شدید قیمت جلوگیری می‌کند.
-
تفاوت سبدگردان و بازارگردان چیست؟
- هدف: سبدگردان به دنبال کسب سود برای سرمایه‌گذاران است، در حالی که بازارگردان به دنبال ایجاد نقدشوندگی و ثبات در بازار است.
- مشتری: سبدگردان به سرمایه‌گذاران خدمات ارائه می‌دهد، در حالی که بازارگردان با بورس اوراق بهادار و سازمان بورس به عنوان نهاد ناظر بر بازار، طرف قرارداد است.
- نحوه فعالیت: سبدگردان با تحلیل بازار، انتخاب اوراق بهادار مناسب و مدیریت سبد سرمایه‌گذاری به طور مستمر، برای سرمایه‌گذاران خود سودآوری ایجاد می‌کند. بازارگردان با خرید و فروش اوراق بهادار در بازار به طور مستمر، عرضه و تقاضا را متعادل می‌کند.
-
مزایای سبدگردانی چیست؟
- کسب سود بیشتر: سبدگردان می‌تواند با تخصص و دانش خود، سود بیشتری برای سرمایه‌گذاران کسب کند.
- مدیریت سبد: سبدگردان وظایف مدیریت سبد، تحلیل بازار و انتخاب اوراق بهادار را بر عهده می‌گیرد و از سرمایه‌گذاران در این زمینه بی‌نیاز می‌کند.
- کاهش ریسک: سبدگردان با تنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری، ریسک سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌دهد.
-
معایب سبدگردانی چیست؟
- هزینه: سبدگردانی می‌تواند هزینه‌بر باشد. سبدگردانان در ازای خدمات خود، درصدی از سود سبد را به عنوان کارمزد دریافت می‌کنند.
- عدم تضمین سود: سبدگردانی سود قطعی را تضمین نمی‌کند. سود سبد به شرایط بازار و عملکرد اوراق بهادار بستگی دارد.
-
مزایای بازارگردانی چیست؟
- نقدشوندگی: بازارگردانی به افزایش نقدشوندگی و ثبات در معاملات اوراق بهادار در بازار کمک می‌کند. این امر به نفع سرمایه‌گذاران و کل بازار سرمایه خواهد بود.
- کاهش نوسانات قیمت: بازارگردانی با متعادل کردن عرضه و تقاضا، از نوسانات شدید قیمت اوراق بهادار جلوگیری می‌کند.
-
معایب بازارگردانی چیست؟
- تداخل در روند طبیعی بازار: بازارگردانی ممکن است با تداخل در روند طبیعی عرضه و تقاضا در بازار همراه باشد.
- منافع بازارگردان: در برخی موارد، بازارگردانان ممکن است به دنبال کسب سود از نوسانات قیمت باشند که به ضرر سرمایه‌گذاران خواهد بود.
-
چه کسانی می‌توانند از خدمات سبدگردانی استفاده کنند؟
- همه افراد می‌توانند از خدمات سبدگردانی استفاده کنند. اما سبدگردانی برای سرمایه‌گذاران خرد و کلان که به دنبال کسب سود بیشتر از طریق سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار هستند، مناسب‌تر است.
-
چه کسانی باید از خدمات بازارگردانی استفاده کنند؟
- همه افراد به طور غیرمستقیم از مزایای بازارگردانی بهره‌مند می‌شوند. اما بازارگردانی به طور خاص برای سرمایه‌گذاران که به دنبال نقدشوندگی و ثبات بیشتر در بازار اوراق بهادار هستند، مفید خواهد بود.
-
چگونه می‌توانم سبدگردان یا بازارگردان مورد اعتماد پیدا کنم؟
- استعلام از سازمان بورس و اوراق بهادار
- مطالعه نظرات و تجربیات سایر سرمایه‌گذاران
- بررسی سوابق و عملکرد سبدگردان یا بازارگردان
- مشورت با متخصصان بازار سرمایه
ممنون که تا پایان مقاله “فرق سبدگردان و بازارگردان” همراه ما بودید.
بیشتر بخوانید:
نظرات کاربران