دفتر کل توزیع شده یا (Distributed Ledger) چیست؟، در دنیای امروز، با گسترش فناوری‌های دیجیتال، نیاز به سیستم‌های امن، شفاف و غیرمتمرکز برای ثبت و مدیریت داده‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. دفتر کل توزیع‌شده (Distributed Ledger Technology یا DLT) به‌عنوان یک راه‌حل نوین، امکان ثبت، به‌روزرسانی و به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها را بدون نیاز به نهاد مرکزی فراهم می‌کند.
این فناوری با استفاده از الگوریتم‌های اجماع و رمزنگاری پیشرفته، داده‌ها را در شبکه‌ای از نودها ذخیره می‌کند و از تغییر یا دستکاری آن‌ها جلوگیری می‌نماید. در حالی که بلاکچین یکی از انواع DLT است، این فناوری شامل ساختارها و مدل‌های دیگری نیز می‌شود که بسته به نیازهای مختلف، قابلیت‌های متنوعی ارائه می‌دهند.
فهرست مطالب:
دفتر کل توزیع شده یا (Distributed Ledger) چیست؟
دفتر کل توزیع‌شده (Distributed Ledger) نوعی پایگاه داده است که اطلاعات آن به‌صورت هم‌زمان و مشترک در چندین مکان یا بین چندین شرکت‌کننده ذخیره می‌شود. برخلاف دفاتر سنتی که در یک سرور مرکزی نگهداری می‌شوند، در دفتر کل توزیع‌شده هیچ نقطه مرکزی وجود ندارد؛ بلکه هر شرکت‌کننده یک نسخه از داده‌ها را در اختیار دارد.
ویژگی‌های کلیدی دفتر کل توزیع‌شده:
- غیرمتمرکز بودن: اطلاعات به‌صورت هم‌زمان میان تمام نودها (گره‌ها) به اشتراک گذاشته می‌شود و نیازی به نهاد مرکزی وجود ندارد.
- شفافیت و امنیت: تغییرات در دفتر کل تنها با توافق اکثریت امکان‌پذیر است، بنابراین دستکاری داده‌ها دشوار است.
- تغییرناپذیری: وقتی تراکنشی در دفتر ثبت شد، دیگر قابل حذف یا ویرایش نیست.
- همگام‌سازی فوری: همه نسخه‌های دفتر در یک زمان مشخص به‌روزرسانی می‌شوند تا اختلافی میان نودها ایجاد نشود.
تاریخچه دفتر کل توزیع شده
در ادامه تاریخچه مختصر ولی جامع دفتر کل توزیع‌شده (DLT) و بلاکچین را مرور می‌کنیم:
ریشه‌های اولیه (۱۹۸۰–۱۹۹۰)
عصر باستان تا دوران جمهوری روم: سیستم‌های مبادله‌ای همچون رسیدها و چک‌ها، نوعی دفتر توزیع‌شده ساده اما دستی بودند
۱۹۸۲–۱۹۹۱: مطالعات آکادمیک مهم از سوی David Chaum (۱۹۸۲)، Stuart Haber و W. Scott Stornetta (۱۹۹۱)، روی تأیید زمان‌سنجی و ایمن‌سازی داده‌ها پایه‌گذاری شد
۱۹۹۲: Haber و Stornetta در کنار Dave Bayer ساختار درخت مرکل (Merkle tree) را اضافه کردند تا داده‌ها در یک بلاک به‌صورت مؤثرتری نگهداری شوند
پیش‌درآمدهای کریپتو و اثبات کار (۲۰۰۰–۲۰۰۸)
۲۰۰۰–۲۰۰۲: Stefan Konst و تیم دیگری برای رمزگذاری زنجیره‌ای و ذخیره امن فایل با مقابله با «مسئله ژنرال‌های بیزانسی» تلاش کردند
۲۰۰۴: Hal Finney سیستم “Reusable Proof of Work” را معرفی کرد که پیش‌زمینه روش اثبات کار بیت‌کوین شد
نقطه عطف: بیت‌کوین و انتشار بلاکچین (۲۰۰۸–۲۰۰۹)
۲۰۰۸: ساتوشی ناکاموتو، مقاله Whitepaper بیت‌کوین را منتشر کرد (Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System)
۲۰۰۹: شبکه بیت‌کوین عملی شد و اولین بلاک استخراج گردید؛ اولین تراکنش واقعی (دو پیتزا مقابل ۱۰٬۰۰۰ بیت‌کوین) در سال ۲۰۱۰ ثبت شد
مرحله دوم: گسترش و بلاکچین ۲.۰ (۲۰۱۴–۲۰۱۵)
۲۰۱۴: رشد توجه به کاربرد بلاکچین فراتر از بیت‌کوین، با ظهور مفاهیم «بلاکچین ۲.۰» در صنایع گوناگون
۲۰۱۵: عرضه اتریوم با پشتیبانی از قرارداد هوشمند و dAppها و راه‌اندازی پروژه Hyperledger توسط لینوکس فاندیشن
پذیرش سازمانی و تحول Web3 (۲۰۱۶–تا کنون)
۲۰۱۶: کلمه “blockchain” رسمی شد؛ شروع آزمایش‌های مؤسسه‌ای مانند Walmart، IBM، و JP Morgan
۲۰۱۸: هیجان ICO و بیت‌کوین، سپس بازار سرد شد؛ با این حال توسعه Hyperledger Fabric و Sawtooth ادامه یافت
۲۰۲۲: اتریوم از اثبات کار به اثبات سهم (PoS) ارتقاء یافت («The Merge»)؛ رشد DeFi و NFT
۲۰۲۳–۲۰۲۴: نسل سوم (Enterprise + Web3) و حرکت به سمت نسل چهارم با تمرکز بر مقیاس‌پذیری، فدرال‌سازی و کاربردهای بین‌صنعتی
دفتر کل توزیع شده چگونه کار می‌کند؟
دفتر کل توزیع‌شده (Distributed Ledger) بر پایه‌ی فناوری‌ای طراحی شده که امکان ثبت، ذخیره و به‌روزرسانی اطلاعات را بدون نیاز به نهاد مرکزی فراهم می‌کند. در این سیستم، همه شرکت‌کنندگان نسخه‌ای از دفتر کل را دارند و تمام تغییرات با اجماع و به‌صورت هم‌زمان در تمام نسخه‌ها اعمال می‌شود.
در ادامه، روند کلی عملکرد دفتر کل توزیع‌شده را ساده و مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهیم:
ساختار اولیه:
- هر نود (گره) در شبکه، یک نسخه از دفتر کل را در اختیار دارد.
- اطلاعات در قالب تراکنش‌ها یا رکوردها ذخیره می‌شوند.
- دفتر کل می‌تواند به‌صورت زنجیره‌ای (مثل بلاکچین) یا غیرزنجیره‌ای طراحی شده باشد.
مراحل کار دفتر کل توزیع‌شده:
ارسال تراکنش
کاربر یا سیستم، یک تراکنش جدید (مثلاً انتقال پول دیجیتال یا ثبت داده) را به شبکه ارسال می‌کند.
اعتبارسنجی
نودهای شبکه با استفاده از الگوریتم‌های توافق (مثل اثبات کار، اثبات سهام، یا دیگر روش‌ها) بررسی می‌کنند که تراکنش معتبر است یا نه.
دستیابی به اجماع
همه نودها باید درباره اعتبار تراکنش به توافق برسند. فقط در صورت تأیید اکثریت نودها، تراکنش پذیرفته می‌شود.
افزودن به دفتر کل
پس از تأیید، تراکنش به دفتر کل اضافه می‌شود. در بلاکچین، این تراکنش‌ها در قالب یک «بلوک» به زنجیره اضافه می‌شوند.
به‌روزرسانی هم‌زمان
تمام نودها نسخه دفتر کل خود را با اطلاعات جدید به‌روزرسانی می‌کنند تا با یکدیگر هماهنگ باقی بمانند.
تفاوت دفتر کل توزیع شده با بلاکچین چیست؟
دفتر کل توزیع‌شده (DLT) و بلاکچین هر دو فناوری‌هایی برای ذخیره و مدیریت داده‌ها به‌صورت غیرمتمرکز هستند، اما تفاوت‌های ساختاری و کاربردی مهمی دارند. در ادامه، این تفاوت‌ها را بررسی می‌کنیم:
تفاوت‌های کلیدی بین دفتر کل توزیع‌شده و بلاکچین
| ویژگی | دفتر کل توزیع‌شده (DLT) | بلاکچین |
| ساختار ذخیره‌سازی | ذخیره داده‌ها به‌صورت گراف، زنجیره یا ساختارهای دیگر | ذخیره داده‌ها در بلوک‌های زنجیره‌ای متصل به هم |
| الگوریتم اجماع | متنوع: PoW، PoS، PBFT و غیره | معمولاً PoW یا PoS |
| مقیاس‌پذیری | معمولاً بالاتر به‌دلیل ساختارهای موازی یا گرافی | محدودتر به‌دلیل ساختار زنجیره‌ای |
| کاربردها | مناسب برای کاربردهای سازمانی، مالی، دولتی و خصوصی | مناسب برای ارزهای دیجیتال و سیستم‌های عمومی |
| کنترل و مجوزدهی | ممکن است نیاز به مجوز (Permissioned) یا بدون مجوز باشد | معمولاً بدون مجوز (Permissionless) |
نکات تکمیلی
- ساختار ذخیره‌سازی: در DLT، داده‌ها می‌توانند به‌صورت گراف، زنجیره یا ساختارهای دیگر ذخیره شوند. در مقابل، بلاکچین داده‌ها را در بلوک‌های زنجیره‌ای متصل به هم ذخیره می‌کند.
- الگوریتم اجماع: در DLT، از الگوریتم‌های مختلفی مانند اثبات کار (PoW)، اثبات سهام (PoS) و تحمل خطای بیزانسی (PBFT) برای رسیدن به اجماع استفاده می‌شود. در حالی که بلاکچین معمولاً از PoW یا PoS استفاده می‌کند.
- مقیاس‌پذیری: DLT به‌دلیل ساختارهای موازی یا گرافی خود، معمولاً مقیاس‌پذیری بالاتری دارد. اما بلاکچین به‌دلیل ساختار زنجیره‌ای خود، ممکن است در مقیاس‌پذیری محدودتر باشد.
- کاربردها: DLT برای کاربردهای سازمانی، مالی، دولتی و خصوصی مناسب است، در حالی که بلاکچین بیشتر برای ارزهای دیجیتال و سیستم‌های عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- کنترل و مجوزدهی: DLT ممکن است نیاز به مجوز (Permissioned) یا بدون مجوز باشد، در حالی که بلاکچین معمولاً بدون مجوز (Permissionless) است.
سوالات متداول
-
دفتر کل توزیع‌شده چیست؟
دفتر کل توزیع‌شده (DLT) یک پایگاه داده غیرمتمرکز است که اطلاعات را به‌صورت هم‌زمان در چندین مکان ذخیره می‌کند و امکان ثبت، به‌روزرسانی و به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها را بدون نیاز به نهاد مرکزی فراهم می‌کند.
-
تفاوت DLT با بلاکچین چیست؟
بلاکچین یکی از انواع DLT است که داده‌ها را در بلوک‌های زنجیره‌ای ذخیره می‌کند. در حالی که DLT می‌تواند ساختارهای مختلفی مانند گراف یا درخت را برای ذخیره‌سازی داده‌ها استفاده کند.
-
کاربردهای DLT چیست؟
DLT در صنایع مختلفی مانند بانکداری، بیمه، لجستیک، سلامت، رأی‌گیری الکترونیکی، و مدیریت زنجیره تأمین برای افزایش شفافیت، امنیت و کاهش هزینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-
آیا DLT امن است؟
بله، DLT با استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری پیشرفته، مکانیسم‌های اجماع و ساختار غیرمتمرکز خود، امنیت بالایی را در برابر حملات و دستکاری داده‌ها فراهم می‌کند.
-
آیا DLT مقیاس‌پذیر است؟
بله، با توجه به ساختارهای مختلف DLT مانند گراف‌های جهت‌دار غیرمدور (DAG) و الگوریتم‌های اجماع بهینه، امکان مقیاس‌پذیری بالا در شبکه‌های بزرگ وجود دارد.
-
آیا DLT فقط برای ارزهای دیجیتال است؟
خیر، DLT فراتر از ارزهای دیجیتال است و در بسیاری از صنایع و کاربردها مانند مدیریت هویت، قراردادهای هوشمند، و ردیابی محصولات استفاده می‌شود.
-
آیا DLT نیاز به اینترنت دارد؟
بله، DLT برای ارتباط بین نودها و همگام‌سازی داده‌ها به اینترنت نیاز دارد.
-
آیا DLT رایگان است؟
استفاده از DLT ممکن است هزینه‌هایی مانند هزینه‌های زیرساخت، انرژی، و نگهداری داشته باشد.
-
آیا DLT برای همه مناسب است؟
استفاده از DLT بستگی به نیازها و شرایط خاص هر سازمان یا پروژه دارد. برای کاربردهایی که نیاز به شفافیت، امنیت و حذف واسطه‌ها دارند، DLT مناسب است.
-
چگونه می‌توانم با DLT شروع کنم؟
برای شروع با DLT، می‌توانید با مطالعه منابع آموزشی، شرکت در دوره‌های آنلاین، و استفاده از پلتفرم‌های توسعه مانند Hyperledger یا Ethereum شروع کنید.
سخن پایانی
دفتر کل توزیع‌شده با ارائه روشی نوین برای ذخیره و مدیریت داده‌ها، افق‌های جدیدی را در زمینه‌های مختلفی همچون مالی، بهداشت، لجستیک و حکمرانی دیجیتال گشوده است. با این حال، پذیرش گسترده این فناوری نیازمند رفع چالش‌هایی همچون مسائل فنی، قانونی و فرهنگی است. در آینده‌ای نه‌چندان دور، DLT می‌تواند به یکی از ارکان اصلی تحول دیجیتال در جوامع و صنایع مختلف تبدیل شود.
ما همراه شما هستیم تا بازارهای مالی را گام‌به‌گام و ساده بیاموزید.
ممنون که تا پایان مقاله”دفتر کل توزیع شده یا (Distributed Ledger) چیست؟“همراه ما بودید.
بیشتر بخوانید:
- ارز دیجیتال چیست؟ و علت تشکیل پول های دیجیتالی
- تفاوت پول سنتی با ارز دیجیتال
- مفهوم بلاکچین و نحوه کارکرد آن
- کیف پول های ارز دیجیتال
- آموزش ساخت کیف پول ارز دیجیتال
- نکات امنیتی مهم در نگهداری ارز دیجیتال
- صرافی ارز دیجیتال چیست؟
- معرفی صرافی‌های معروف ایرانی و خارجی
- آموزش ثبت نام و احراز هویت در صرافی های ارز دیجیتال
- خرید و فروش ارز دیجیتال چگونه است؟
- تبدیل ارزهای دیجیتال به یکدیگر چگونه است؟
- گس فی (Gas Fee) چیست؟
- ایردراپ ارز دیجیتال چیست؟
- دیفای (DeFi) چیست؟
- هولد کردن ارز دیجیتال چیست؟
- ترید چیست؟
- آشنایی با ابزارهای ترید ارز دیجیتال
- آشنایی با تریدینگ ویو (TradingView)
- پولبک چیست؟
- فیک بریک اوت (Fake Breakouts) چیست؟
- ژورنال یا دفتر ثبت معاملات چیست؟
- آشنایی با سایت CoinMarketCap
- آشنایی با سایت Santiment
- وایت پیپر چیست و چطور باید آن را مطالعه کنیم؟
- توکنومیکس چیست؟ | آشنایی با Tokenomics
- مارکت کپ (Market Cap) یا ارزش بازار چیست؟
- نهنگ بازار ارز دیجیتال کیست؟
- آشنایی با مفهوم وام دهی ارز دیجیتال (Crypto Lending)
- استخر نقدینگی چیست؟
- شاخص ترس و طمع چیست؟
- دفتر کل توزیع شده یا (Distributed Ledger) چیست؟
- قراردادهای هوشمند چیست؟
نظرات کاربران