چالش‌های پیش‌روی تولیدکنندگان تیرآهن در سالهای اخیر
آهن پرایس: صنعت فولاد به عنوان صنعت مادر، از جمله ارکان اساسی توسعه اقتصادی محسوب می‌شود. وجود معادن مختلف سنگ آهن و منابع انرژی طبیعی در ایران، صنعت فولاد کشور را به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انواع فولاد در دنیا تبدیل کرده است به طوری که در سال 1404 براساس اعلام انجمن جهانی فولاد، جایگاه جهانی فولاد ایران رتبه نهم را دارد و این در حالی است که فولادسازان با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند و این چالش‌ها عملکرد و میزان تولید کارخانه‌ها را تحت تأثیر قرار داده است.
با توجه به نقش مهم و پررنگ تیرآهن در انواع پروژه‌های عمرانی و ساختمانی، در مقاله حاضر به چالش‌های تولید تیرآهن در سالهای اخیر پرداخته می‌شود.
چالش‌های تولید تیرآهن در ایران
صنعت فولاد ایران و همچنین تولید تیرآهن، در سالهای اخیر با چالش‌ها و بحران‌هایی مواجه است که نه تنها این صنعت را از دستیابی به چشم‌اندازهای تولید پیش رو بازداشته بلکه عملکرد و آینده این صنعت را نیز تحت خطر قرار داده است. در طرح چشم‌انداز 20 سالهای که تدوین شده بود، ظرفیت تولید فولاد خام در سال 1404 حدود 55 میلیون تن پیش‌بینی می‌شد اما طبق آمار، ظرفیت تولید فولاد تا کنون 30 میلیون تن برآورد شده است و با توجه به وضعیت موجود دستیابی به ارقام بالاتر بعید به نظر می‌رسد.
قحطی و کمبود انرژی، تحریم‌های همه جانبه، چالش‌های صادرات، افزایش نرخ تورم و خروج سرمایه‌ها از این صنعت، رکود بازار مسکن و صنایع وابسته و …از جمله چالش‌هایی است که تولید تیرآهن کشور را به شدت تحت تأثیر قرار داده است و سال به سال نیز شاهد تشدید این بحران‌ها هستیم. در ادامه به تشریح و بررسی دقیق‌تر هر یک از این چالش‌ها پرداخته می‌شود.
اثرات کمبود انرژی و مشکلات زیست‌محیطی بر تولید تیرآهن
یکی از بحرانی‌ترین چالش‌های کشور ایران که از دیرباز مورد توجه فعالان زیست محیطی و سایر صنایع بوده است، بروز خشکسالی و ورشکستگی آبی در کشور است و این فاجعه نه تنها دامن صنعت فولاد ایران که کلیه صنایع کشور را تحت تأثیر قرار داده است.
از آنجایی که صنعت فولاد در دسته صنایع آب‌بر به شمار می‌رود ورشکستگی آبی کشور از جمله چالش‌های جدی و جبران‌ناپذیر پیش روی صنعت فولاد و تولید تیرآهن محسوب می‌شود که تاکنون نیز هیچ راه‌حل اساسی و بلندمدتی برای این چالش ارائه نشده است.
چالش قطعی برق و گاز نیز از دیگر بحران‌های این حوزه است که در سال جاری به شکل فاجعه‌باری در این صنعت نمایان شده است، در سالهای گذشته تنها در ایام گرم سال به مدت یک ماه شاهد قطعی برق بودیم و در ایام سرد سال نیز قطعی گاز رخ می‌داد اما در سال 1404 از همان ابتدا، شاهد اجرای محدودیت مصرف برق تولیدکنندکان تیرآهن و فولادی‌ها بودیم و رفته‌رفته با تشدید این وضعیت مواجه هستیم.
به عنوان نمونه پیش‌تر قطعی برق کارخانه‌های فولادی یک روز در هفته بود اما امسال به 3 روز در هفته منتهی شده و حتی به قطعی روزانه برق خانگی نیز رسیده است. محدودیت مصرف برق به کاهش تولید، تعطیلی برخی واحدهای تولیدی، خروج سرمایه از این صنعت، کاهش عرضه محصول و کمبود تیرآهن در بازار و افزایش قیمت آن منجر شده است.
اثر تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی بر تولید تیرآهن
نبود تجهیزات تولید به روز و محدودیت‌ها در تأمین مواد اولیه و عدم دسترسی به بازارهای فروش جهانی، بخشی از نتایج تحریم‌ها است که از سال 2018 نیز تشدید شد، حاصل این امر افت محسوس صادرات و افزایش هزینه‌های تولید تیرآهن بود. همچنین قطع ارتباط با بازارهای جهانی نیز، هر گونه تعامل برای خرید یا فروش را از تولیدکنندگان تیرآهن ایران سلب کرده است.
تأثیر نوسانات قیمت مواد اولیه بر میزان تولید تیرآهن
چالش‌هایی که اشاره می‌شود هم به صورت مجزا و هم به صورت زنجیره‌‌وار، کل واحدهای زنجیره صنعت فولاد را تحت الشعاع قرار می‌دهد، ناترازی انرژی، تحریم‌ها، مشکلات زیرساختی و عواملی از این دست، در گام نخست حلقه اول زنجیره تولید تیرآهن را که همان تأمین و تولید مواد اولیه است، تحت تأثیر قرار داده است. چالش کمبود انرژی و کاهش تولید مواد اولیه و افزایش قیمت جهانی آن، علاوه‌بر اینکه تولید این محصول را با چالش مواجه کرده، به افزایش قیمت تیرآهن نیز در بازار داخلی منجر شده است به طوری که اغلب تولیدکنندگان تیرآهن به مدیریت هزینه‌ها و بهینه‌سازی پروسه تولید، تعدیل نیروها، تعطیلی برخی از خطوط تولید تیرآهن و همچنین آسیب به تجهیزات تولید منجر شده است.
مدیریت ناکارآمد و زیرساخت‌های ضعیف در تولید تیرآهن
داشتن زیرساخت‌های فرسوده و قدیمی و عدم دسترسی به تجهیزات مدرن و به روز دنیا و همچنین نبود مدیریت کارآمد در این حوزه، از دیگر چالش‌های پیش روی تولید تیرآهن است که نه تنها حجم تولید این محصول بلکه کیفیت آن را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. البته باید گفت داشتن زیرساخت ضعیف و تجهیزات تولید فرسوده به دلیل تحریم‌ها و عدم ارتباط با بازارهای جهانی است.
رکود صنایع وابسته و خروج سرمایه از بازار
با توجه به نرخ تورم بالا و افزایش هزینه‌های تولید در کشور، سایر صنایع وابسته به این محصول مانند بازار مسکن نیز دچار رکود عمیقی شده و میزان تقاضا برای این محصول با افت قابل توجهی مواجه شده است، همین امر فشار مضاعفی برای تولیدکنندگان تیرآهن محسوب می‌شود. نتیجه چنین ساز و کاری به خروج سرمایه از این صنعت و در نهایت به خروج سرمایه از کشور منجر شده که تبعات جبران‌ناپذیری در بلندمدت خواهد داشت.
اثر مالیات‌ستانی بر تولید تیرآهن
افزون بر همه این چالش‌هایی که اشاره شد، فشار مالیات ستانی از تولیدکنندگان تیرآهن نیز مزید بر علت شده و با وجود تعطیلی‌های مکرر کارخانه‌ها، کاهش میزان تولید و افت سودآوری فولادسازان، مجبور به پرداخت مالیات‌های سنگین هستند. همین موضوع از جمله چالش‌هایی است که تولیدکنندگان تیرآهن را به ویژه در سالهای اخیر تحت فشار قرار داده است.
چالش‌هایی که اشاره شد، هر کدام به تنهایی بحران حل نشده و آسیب‌زایی است که در سالهای اخیر دامن‌گیر تولیدکنندگان تیرآهن شده است، اما از آنجایی که این چالش‌ها مانند حلقه‌های زنجیر به هم متصل هستند، مجموع این عوامل بحران‌های جبران‌ناپذیر در صنعت فولاد رقم زده است، با این حال باید گفت به رغم چالش‌های فراوان، صنعت فولاد ایران همچنان ظرفیت بسیار بالایی برای رشد و توسعه دارد، انتظار می‌رود با اتخاذ تدابیر هوشمندانه، تخصصی و علمی، استفاده از دانش افراد متخصص در این حوزه، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و بهبود مدیریت، وضعیت تولیدکنندگان تیرآهن را بهبود داده و با رونق عملکرد تولیدکنندگان به اهداف توسعه‌ای کشور کمک کنند.
نظرات کاربران